Η Πρόκληση του 20-20-20 και ο Ρόλος του ΙΕΝΕ

Ημ/νία δημοσίευσης: Πέμπτη, 11 Μαρτίου 2010

Εισαγωγή

Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Κλιματική Αλλαγή και τις ΑΠΕ έγινε πλέον δεσμευτική για όλες τις χώρες της ΕΕ μετά την υιοθέτηση τριών σχετικών Οδηγιών στο τέλος Δεκεμβρίου του 2008. Οι δεσμευτικοί στόχοι που περιλαμβάνονται στις Οδηγίες αυτές απαιτούν σημαντική αναδιάρθρωση των ενεργειακών συστημάτων των χωρών μελών τόσο στους τομείς της προσφοράς ενέργειας όσο και στους τομείς κατανάλωσης ενέργειας. Ο χρόνος για την προσαρμογή αυτή είναι περιορισμένος.

Σε μία δεκαετία η Ελλάδα πρέπει να επιτύχει συμμετοχή των ΑΠΕ κατά τουλάχιστον 18% (ή 20% όπως δεσμεύθηκε η Κυβέρνηση) στο ενεργειακό της ισοζύγιο και μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 4% από τις εκπομπές του 2005 στους τομείς των μεταφορών, των κτιρίων και των σπιτιών. Οι τομείς του ηλεκτρισμού και της βιομηχανίας θα πρέπει να αγοράζουν άδειες εκπομπής για το σύνολο των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μέσω διεθνούς δημοπρασίας, η οποία θα διαθέτει προς πώληση άδειες εκπομπής κατά 21% λιγότερες από ότι οι εκπομπές στους τομείς αυτούς στην ΕΕ κατά το 2005.

Όλες οι χώρες της ΕΕ έχουν ήδη ξεκινήσει φιλόδοξα προγράμματα για την αναδιάρθρωση του ενεργειακού τους συστήματος και προσαρμογή στους νέους δεσμευτικούς στόχους. Ταυτόχρονα θεωρούν την προσαρμογή αυτή ως ευκαιρία για την ανάπτυξη νέας επιχειρηματικότητας και απασχόλησης στους τομείς των νέων καθαρών ενεργειακών τεχνολογιών και δράσεων.

Είναι ευρέως αποδεκτό ότι οι στόχοι είναι ιδιαίτερα φιλόδοξοι και ο χρόνος προσαρμογής περιορισμένος, ενώ θα είναι δυσβάστακτες οι οικονομικές επιπτώσεις στους καταναλωτές από τυχόν μη προσαρμογή. Για το λόγο αυτό τα προγράμματα πολιτικής είναι και αυτά μεγάλης κλίμακας.

Το ΙΕΝΕ θεωρεί ότι το θέμα της επίτευξης των στόχων για την Κλιματική Αλλαγή και τις ΑΠΕ στην Ελλάδα εντός μίας δεκαετίας είναι ζωτικής σημασίας για το ενεργειακό σύστημα και το περιβάλλον και πρέπει να αποτελέσει άξονα της δράσης του για τα επόμενα χρόνια.

Το ΙΕΝΕ μπορεί να προσφέρει πολύ σημαντικές υπηρεσίες σε όλους τους φορείς ώστε να εξελιχθεί με επιτυχία και αποτελεσματικότητα η προσαρμογή του ελληνικού ενεργειακού συστήματος. Οι υπηρεσίες αυτές περιλαμβάνουν:

· Ανάδειξη του θέματος και της σημασίας του στην κοινή γνώμη

· Οργάνωση διαλόγου μεταξύ ειδικών και φορέων για επιμέρους δράσεις και πολιτικές που απαιτούνται για την προσαρμογή

· Επικοινωνία μεταξύ φορέων και κοινής γνώμης (σε εθνικό ή σε τοπικό επίπεδο) σε επιμέρους δράσεις και πολιτικές

· Μελέτη και πληροφόρηση τέτοιων δράσεων και πολιτικών

· Συγκέντρωση και ανάδειξη αποτελεσμάτων έρευνας και μελετών από ειδικούς επιστήμονες σχετικά με τις νέες τεχνολογίες

Το ΙΕΝΕ, λόγω τού μη κερδοσκοπικού του χαρακτήρα, της ευρείας βάσης συμμετοχής που διαθέτει και της αντικειμενικότητάς του, αποτελεί το ιδεώδες μέσο για όλους τους φορείς για την οργάνωση της πληροφόρησης, του διαλόγου και της διαμεσολάβησης ώστε να εξελιχθεί ορθολογικά, αποτελεσματικά και συναινετικά η φιλόδοξη διαδικασία αναδιάρθρωσης του ελληνικού ενεργειακού συστήματος.

Το ΙΕΝΕ δεν επιδιώκει βεβαίως να υποκαταστήσει τους φορείς που λαμβάνουν αποφάσεις και χαράσσουν τις πολιτικές, ούτε βεβαίως έχει σκοπό να υποδείξει επιχειρηματικές αποφάσεις. Σκοπός του είναι να διευκολύνει τη λήψη και εφαρμογή των αποφάσεων αυτών προς όφελος των πολιτών στο πλαίσιο των γενικών αρχών σχετικά με την ασφάλεια εφοδιασμού, την ανταγωνιστικότητα και ανάπτυξη και της προστασίας του περιβάλλοντος. Το ΙΕΝΕ δεν απευθύνεται μόνο στο Κράτος αλλά ιδίως στις επιχειρήσεις της ενέργειας οι οποίες νοούνται με ευρύτατη έννοια αφού η επιτυχία των στόχων δεν θα εξαρτάται μόνο από τους παραγωγούς ενέργειας αλλά ιδίως από τις επιχειρήσεις παροχής προϊόντων και υπηρεσιών για την κατανάλωση και εξοικονόμηση ενέργειας και για την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών ΑΠΕ.

Ενδεικτικά αναφέρονται κατωτέρω επιμέρους δράσεις και πολιτικές οι οποίες αξίζει να αποτελέσουν αντικείμενο διαλόγου, πληροφόρησης και μελέτης.

· Εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια και τις οικίες

Ενεργειακά πιστοποιητικά κτιρίων. Ενεργειακή Επιθεώρηση. Δημιουργία συστήματος και αγοράς λευκών πιστοποιητικών. Προδιαγραφές για συσκευές και τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται εντός κτιρίων. Εφαρμογή και ενσωμάτωση τεχνολογιών ΑΠΕ (π.χ. ηλιακά θερμικά, γεωθερμία, φωτοβολταϊκά, βιομάζα) για κάλυψη ενεργειακών αναγκών κτιρίων και οικιών. Εκπαίδευση αρχιτεκτόνων και μηχανικών για τη σχεδίαση και κατασκευή βιοκλιματικών κτιρίων και τη μετατροπή υπαρχόντων, με γνώμονα την εξοικονόμηση ενέργειας. Προώθηση κατασκευής πιλοτικών «ηλιακών» κτιρίων σε διάφορες κλιματικές ζώνες της χώρας. Ενεργειακή συμπεριφορά καταναλωτών. Οικονομικοί και πιστωτικοί μηχανισμοί διευκόλυνσης των επενδύσεων σε εξοικονόμηση ενέργειας και σε ΑΠΕ μεγάλης διασποράς.

· Εξοικονόμηση ενέργειας στις μεταφορές

Μέτρα και επενδύσεις για μεγαλύτερη χρήση των δημοσίων μεταφορών. Φορολογία αυτοκινήτων με βάση τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Προώθηση υβριδικών και αργότερα ηλεκτρικών οχημάτων. Πρόγραμμα εξυγίανσης, βελτίωσης και επέκτασης μέσων μεταφοράς σταθερής τροχιάς και υποκατάσταση εγχώριων οδικών μεταφορών στη μεταφορά εμπορευμάτων. Ήπια συστήματα μεταφοράς στα κέντρα πόλεων (πεζόδρομοι, ποδήλατα, κλπ.).

· Έργα μεγάλης κλίμακας ΑΠΕ στον ηλεκτρικό τομέα

Ανάπτυξη αιολικών πάρκων μεγάλης κλίμακας και πολιτικές για την ταχεία ανάπτυξή τους. Ανάπτυξη αιολικών στη θάλασσα. Διασύνδεση των νησιών με το ηπειρωτικό σύστημα και ανάπτυξη ΑΠΕ στα νησιά με πολλαπλές εφαρμογές (π.χ. συνδυασμός με αντλησιοταμιευτήρες, με αφαλάτωση κλπ.). Δημιουργία μεγάλων ηλιακών θερμικών και φωτοβολταϊκών μονάδων σε συνδυασμό με την ανάπτυξη του δικτύου. Πρόγραμμα για τη γεωθερμία υψηλής ενθαλπίας. Μικρά και μεσαία υδροηλεκτρικά.

· Πρόγραμμα συμπαραγωγής με ήπιες και καθαρότερες ενεργειακές μορφές

Επέκταση της πολιτικής υποστήριξης της συμπαραγωγής με προτεραιότητα και εγγύηση απορρόφησης της παραγόμενης ενέργειας. Προώθηση και ενίσχυση έργων αποδοτικής διανομής θερμότητας από συμπαραγωγή σε πόλεις και βιοτεχνικά ή βιομηχανικά πάρκα. Συμπαραγωγή για θερμοκήπια και προώθηση της χρήσης γεωθερμίας χαμηλής ενθαλπίας. Διευκόλυνση της μικρής συμπαραγωγής σε πόλεις (μεγάλα κτίρια, νοσοκομεία κλπ.)

· Βιομάζα και ενεργειακή αξιοποίηση αποβλήτων

Πρόγραμμα μεγάλης δράσης στον γεωργικό τομέα με σκοπό τη συγκέντρωση και αξιοποίηση γεωργικών και υλοτομικών αποβλήτων για ενεργειακούς σκοπούς. Παραγωγή και διάθεση υγρών βιοκαυσίμων στην Ελλάδα, αλλά και στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης. Προώθηση ενεργειακών καλλιεργειών μεγάλης κλίμακας. Ενίσχυση ελληνικών εργοστασίων pellets. Προώθηση τεχνολογιών δεύτερης γενιάς για βιοκαύσιμα. Προδιαγραφές και πολιτικές για την αξιοποίηση αποβλήτων για ενεργειακούς σκοπούς (RDF, καύση σκουπιδιών, αέριο χωματερών, αέριο βιολογικών καθαρισμών, κλπ.). Προώθηση της καύσης βιομάζας σε συνδυασμό με συμβατικά καύσιμα σε μεγάλους λέβητες, σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής και κλιβάνους μεγάλης βιομηχανίας.

· Προσαρμογή των κανόνων της Αγοράς Ηλεκτρισμού και του Συστήματος Μεταφοράς και Διανομής

Ενσωμάτωση του κόστους αγοράς δικαιωμάτων εκπομπής στην Ημερήσια Αγορά. Κανόνες για λειτουργία της αγοράς όταν οι ΑΠΕ και η συμπαραγωγή θα έχουν υψηλό ποσοστό στην ηλεκτροπαραγωγή και διασφάλιση επικουρικών υπηρεσιών και στρεφόμενης εφεδρείας. Εφαρμογή κανόνων υγιούς ανταγωνισμού στο πλαίσιο των νέων συνθηκών. Θέματα εισαγωγών και εξαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας υπό το πρίσμα της μείωσης των εκπομπών και μείωσης των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας. Πληροφόρηση και διάλογος για πολιτικές αντιστάθμισης των επιπτώσεων (π.χ. σε ευπαθείς κατηγορίες καταναλωτών) από τις υψηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας. Επενδύσεις στο σύστημα μεταφοράς και διανομής για απορρόφηση ενέργειας από ΑΠΕ και συμπαραγωγή σε μεγάλη κλίμακα.

· Καθαρές τεχνολογίες στερεών καυσίμων

Προώθηση μακροχρόνιας πολιτικής για τεχνολογίες δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα από καύση στερεών καυσίμων για ηλεκτροπαραγωγή. Διερεύνηση εφαρμογών τεχνολογίας CCS σε λιγνιτικούς σταθμούς στη Βόρεια Ελλάδα και αξιολόγηση κάθε είδους επιπτώσεων.

· Πυρηνική ενέργεια

Διάλογος σχετικά με την πυρηνική ενέργεια στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Ήδη από τον περασμένο Μάιο με την οργάνωση σχετικού workshop στη Σόφια, (βλέπε Nuclear Option for S.E. Europe, Sofia, 19 Μαΐου 2009), το ΙΕΝΕ ξεκίνησε μία δημόσια διαβούλευση σε επίπεδο ΝΑ Ευρώπης, στο πλαίσιο μίας μελέτης που ετοιμάζει με θέμα το “S.E. Europe Energy Outlook” και η οποία θα εκδοθεί εντός του 2010.

· Ασφάλεια εφοδιασμού και τιμές από συμβατικά καύσιμα

Ο ασφαλής και οικονομικός εφοδιασμός της χώρας σε υδρογονάνθρακες, ιδίως σε φυσικό αέριο, θα παραμείνει καίριας σημασίας για την επόμενη δεκαετία τουλάχιστον. Το φυσικό αέριο θα παίξει σημαντικό ρόλο κατά τη μεταβατική αυτή περίοδο. Τίθενται ζητήματα πολλαπλής προμήθειας, οικονομικής εξισορρόπησης φορτίων, τιμολογίων και ανταγωνισμού για την αγορά φυσικού αερίου. Με δεδομένο τις υψηλές διεθνείς τιμές πετρελαίου και τα τεράστια ποσά που πληρώνει κάθε χρόνο η χώρα για την προμήθεια πετρελαίου (υπερβαίνουν το 5,0% του Α.Ε.Π.), και το γεγονός ότι έχουν εντοπισθεί αξιόλογα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στον Ελληνικό χώρο, είναι επιτακτική η ανάγκη για την ανάπτυξη του εγχώριου δυναμικού. Η αξιοποίηση εγχώριων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων αναμένεται ότι θα ενισχύσει περαιτέρω την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας σε μία περίοδο έντονων διεθνών ανακατατάξεων και κλιμακούμενης αβεβαιότητας.

· Γενικότερη αναπτυξιακή πολιτική με βάση την ενέργεια

Ανάπτυξη εγχώριας βιομηχανίας για νέες τεχνολογίες ΑΠΕ και εξοικονόμησης. Προώθηση της «πράσινης» απασχόλησης. Η ελληνική βιομηχανία και γεωργία για τη βιομάζα και την ενεργειακή αξιοποίηση αποβλήτων. Διαχειριστική οργάνωση ενεργειακών συστημάτων μικρής κλίμακας με πολλούς καταναλωτές. Χρηματοπιστωτικά εργαλεία και νέα τραπεζικά προϊόντα. Ενίσχυση της καινοτομίας.

Με σκοπό όπως το Ινστιτούτο ανταποκριθεί στην ατζέντα προτεραιοτήτων και στόχων που παρουσιάστηκαν ανωτέρω, έχει ήδη δρομολογήσει μία σειρά δράσεων που παρουσιάζονται κατωτέρω:

(α) Επιστημονικές Επιτροπές

Ενόψει των ανωτέρω στόχων, το ΙΕΝΕ έχει αναπροσανατολίσει το επιστημονικό του πρόγραμμα και τις επιστημονικές του επιτροπές επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον του στο ερώτημα «με ποιο τρόπο η Ελλάδα θα επιτύχει τους Ευρωπαϊκούς στόχους του 20-20-20 μέσα στην επόμενη δεκαετία;».

Ως εκ τούτου, οι Επιστημονικές Επιτροπές του ΙΕΝΕ συγκροτούνται πλέον σε τρεις ενότητες:

(i) τομέας ηλεκτρικής ενέργειας (παραγωγή, μεταφορά, θέματα λειτουργίας της αγοράς, απορρόφηση ΑΠΕ σε μεγάλη κλίμακα, κλπ)

(ii) ενεργειακή αποτελεσματικότητα στη βιομηχανία, τα κτίρια και τις μεταφορές (εξοικονόμηση ενέργειας, τεχνολογίες, μέσα μεταφοράς, κλπ)

(iii) ενεργειακές υποδομές, αγωγοί και ασφάλεια εφοδιασμού (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, διυλιστήρια, θέματα αγωγών κλπ).

Και οι τρεις Επιτροπές, με τη βοήθεια συντονιστικής επιστημονικής ομάδας, θα επιδιώξουν να οργανώσουν συζητήσεις και επιστημονικές επεξεργασίες οι οποίες και για τις τρεις ενότητες θα επικεντρώνονται στο ερώτημα του 20-20-20. Το ΙΕΝΕ θα προσδιορίσει συγκεκριμένο πρόγραμμα εργασιών, παραδοτέα και χρονικές προθεσμίες για το έργο των Επιστημονικών Επιτροπών. Θα περιληφθούν όλα τα ζητήματα τεχνολογιών, πολιτικής, κινήτρων και δράσεων που θα συμβάλλουν στη επίτευξη των στόχων του 20-20-20 από την Ελλάδα.

Φιλοδοξία του ΙΕΝΕ είναι όπως οι τρεις αυτές Επιτροπές αποτελέσουν ένα φόρουμ για τα μέλη του ΙΕΝΕ και για καθένα που δραστηριοποιείται στο χώρο της ενέργειας. Επιδίωξη του ΙΕΝΕ είναι όπως οι συζητήσεις και οι επεξεργασίες στο πλαίσιο των Επιτροπών να είναι χρήσιμες τόσο για την Πολιτεία όσο και για τις ενεργειακές επιχειρήσεις. Η Πολιτεία μπορεί στο πλαίσιο των Επιτροπών να βρει γόνιμο έδαφος για διαβούλευση σχετικά με πρωτοβουλίες και καινοτόμες ιδέες. Οι Επιτροπές θα επιδιώξουν συναινέσεις αλλά και σεβασμό σε διαφορετικές απόψεις. Επιδιώκουμε διαφάνεια και προσβλέπουμε σε δημοσιεύσεις των πρακτικών, των πορισμάτων καθώς και των κειμένων εργασίας.

(β) Πλήρης αναδιοργάνωση του διαδικτυακού του χώρου, του http://www.iene.gr/ , ώστε να υπάρξει δυνατότητα παρέμβασης και ανάπτυξης απόψεων για αυτά τα θέματα, μέσω ειδικού blog (που πρόκειται να δημιουργηθεί), αλλά και της οργάνωσης καταλόγου υπηρεσιών πληροφόρησης.

(γ) Εκπόνηση ειδικής έρευνας στο πλαίσιο του τρέχοντος ερευνητικού προγράμματος του ΙΕΝΕ, με θέμα την «Ενέργεια & Απασχόληση», με στόχο την αναγνώριση του πραγματικού εργατικού δυναμικού στην Ελλάδα, αλλά και των προϋποθέσεων για τη δημιουργία απασχόλησης, ως αποτέλεσμα ενίσχυσης της Πράσινης Επιχειρηματικότητας. Βάσει του παρόντος χρονοδιαγράμματος, η ανωτέρω έρευνα προβλέπεται να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου και με τα πρώτα αποτελέσματα να ανακοινώνονται έως τα τέλη Νοεμβρίου 2010.

(δ) Έκδοση σειράς Κειμένων Εργασίας (Working Papers), αλλά και άλλων ειδικών εκδόσεων επικεντρωμένων σε θέματα ΑΠΕ, CCS και νέων τεχνολογιών.

(ε) Προσαρμογή της θεματολογίας των συνεδρίων και ημερίδων που προγραμματίζει το ΙΕΝΕ, έτσι ώστε να συμπεριληφθούν θέματα που έχουν άμεση σχέση με το αντικείμενο. Έτσι μέσα στους επόμενους μήνες το ΙΕΝΕ πρόκειται να πραγματοποιήσει τις εξής εκδηλώσεις:

(i) Συνέδριο « Ελληνο-Βουλγαρική Συνεργασία στον Ενεργειακό Τομέα», Τετάρτη 21 Απριλίου 2010, Σόφια, το οποίο θα συμπεριλαμβάνει δύο ολόκληρες συνεδρίες για τις ΑΠΕ και την προώθηση κοινών προγραμμάτων μεταξύ των δύο χωρών.

(ii) Συμπόσιο: «3^ο Συμπόσιο Δελφών για τις ΑΠΕ», Ευρωπαϊκό Κέντρο Δελφών, Παρασκευή – Σάββατο, 7-8 Μαΐου 2010, Δελφοί

(iii) To “4 ^th South East Europe Energy Dialogue ”, Ξενοδοχείο Hyatt Regency, Πέμπτη – Παρασκευή, 3-4 Ιουνίου 2010, Θεσσαλονίκη, όπου προβλέπονται δύο ειδικές συνεδρίες πάνω σε θέματα ΑΠΕ και Κλιματικής Αλλαγής

(iv) Μεγάλη εκδήλωση Β2Β με έμφαση στην Πράσινη Επιχειρηματικότητα , στο πλαίσιο της 4ης Εβδομάδας Ενέργειας 2010», Αθήνα, 25-27 Νοεμβρίου 2010

(v) Το S . E . Europe Renewable Energy Forum, το οποίο θα πραγματοποιηθεί στην Κωνσταντινούπολη σε συνεργασία με Τουρκικούς και διεθνείς φορείς, τον Απρίλιο του 2011.