Επίκαιρη Έκθεση του ΙΕΝΕ για την Ασφάλεια του Ελληνικού Ενεργειακού Συστήματος

Ημ/νία δημοσίευσης: Δευτέρα, 7 Αυγούστου 2017

Το ΙΕΝΕ δημοσιεύει σήμερα έκθεση με θέμα την ασφάλεια του ελληνικού ενεργειακού συστήματος. Το κείμενο αποτελεί μία διεξοδική εξέταση του όλου θέματος και αφορμή για τη σύνταξή του αποτέλεσε μια σειρά προβλημάτων που αντιμετώπισε το ενεργειακό δίκτυο της Ελλάδος τον Δεκέμβριο του 2016 και Ιανουάριο 2017 όπου κατά κοινή ομολογία το ηλεκτρικό σύστημα της χώρας έφθασε στα όριά του και αποφεύχθηκε η κατάρρευσή του μόνο μετά από τις επίμονες και συντονισμένες προσπάθειες των Ρυθμιστικών αρχώ ν, της ΔΕΗ και των παραγωγών.

Η συγκεκριμένη έκθεση, με τίτλο «Η Ασφάλεια του Ελληνικού Ενεργειακού Συστήματος» (Έκθεση ΙΕΝΕ Νο 8, Ιούλιος 2017), βασίζεται στην ομώνυμη εκδήλωση που διοργάνωσε το Ινστιτούτο στις 15 Μαρτίου 2017, στο Ξενοδοχείο Ηλέκτρα Παλλάς (οδός Νικοδήμου) στην Αθήνα με την συμμετοχή περισσότερων από 70 ατόμων μελών του ΙΕΝΕ και εκπροσώπων εταιρειών και φορέων από όλο το φάσμα της αγοράς ενέργειας στην Ελλάδα. Το κείμενο επιμελήθηκε ο κ. Κώστας Θεοφύλακτος, Μηχανολόγος-Μηχανικός, Γενικός Γραμματέας του ΙΕΝΕ και πρόεδρος της Επιτροπής Ενεργειακής Αποδοτικότητας του Ινστιτούτου.

Η εξέταση του κρίσιμου ζητήματος της ασφάλειας του ενεργειακού συστήματος της χώρας μας πραγματοποιήθηκε σε δύο φάσεις. Η πρώτη φάση προέβλεπε την οργάνωση της παραπάνω έκτακτης κλειστής εκδήλωσης, στην οποία συμμετείχαν όλοι σχεδόν οι παράγοντες του χώρου από τον ηλεκτρισμό και από το φυσικό αέριο. Στην εκδήλωση πέρα από τις παρουσιάσεις και παρεμβάσεις πραγματοποιήθηκε μια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με πλήρη καταγραφή όλων των απόψεων και θέσεων.

Πράγματι, η εκδήλωση με θέμα «Η Ασφάλεια του Ελληνικού Ενεργειακού Συστήματος» είχε ως στόχο αφενός μεν να εξετάσει και αναλύσει τις αδυναμίες και τα τρωτά σημεία στην λειτουργία του ενεργειακού συστήματος της χώρας και αφετέρου να αναζητήσει πρακτικά εφαρμόσιμες λύσεις με στόχο την βελτίωση της ασφάλειας ενεργειακής προμήθειας καθώς και την θωράκιση του συστήματος από πιθανές δυσλειτουργίες συνέπεια υπερβολικής ζήτησης (λόγω καιρικών συνθηκών), και απρόβλεπτων φυσικών φαινομένων και άλλων κινδύνων.

Βασικός κορμός της εκδήλωσης ήταν η συζήτηση στρογγυλής τραπέζης σε διευρυμένη βάση, και την οποία συντόνισε ο καθηγητής Παντελής Κάπρος, Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΙΕΝΕ. Στην εκδήλωση συμμετείχαν με ομιλίες και παρεμβάσεις τους ανώτερα στελέχη της ΡΑΕ και κρατικών ενεργειακών εταιρειών (ΔΕΗ, ΑΔΜΗΕ, ΔΕΠΑ κ.α.), εκπρόσωποι μεγάλων ιδιωτικών εταιρειών παραγωγής και εμπορίας ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου καθώς και εκπρόσωποι της πολιτείας. Το κείμενο που δημοσιεύει σήμερα το ΙΕΝΕ στην ιστοσελίδα του ( www .iene .gr, κατηγορία « Μελέτες») έχει αποτυπώσει κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις διάφορες παρουσιάσεις, παρεμβάσεις και θέσεις αλλά και την καταγραφή της συζήτησης που ακολούθησε.

Η δεύτερη φάση του εγχειρήματος προέβλεπε την προσεκτική μελέτη και ανάλυση των θέσεων και απόψεων των διαφόρων εκπροσώπων, που έλαβαν μέρος στην ανωτέρω συζήτηση, και την σύνθεσή τους μέσα από ένα ενιαίο κείμενο καθώς και την διατύπωση συμπερασμάτων και προτάσεων.

Πιο αναλυτικά, η συζήτηση με όλους, σχεδόν, τους φορείς της ενεργειακής αγοράς της χώρας στην ειδική εκδήλωση που οργάνωσε το ΙΕΝΕ με θέμα «Η Ασφάλεια του Ελληνικού Ενεργειακού Συστήματος», ανέδειξε τρία βασικά θέματα που σχετίζονται με την κρίση και, συνεπώς, με την ασφάλεια εφοδιασμού της χώρας, Τα συγκεκριμένα θέματα, τα οποία, σύμφωνα με το Ινστιτούτο, θα πρέπει να αναλυθούν σε βάθος και να προταθούν άμεσα λύσεις, για τα όποια εμπόδια και τις όποιες στρεβλώσεις, είναι τα παρακάτω:

1. Η λειτουργία της αγοράς ηλεκτρισμού:

Τα βασικά ζητήματα που ανέδειξε η συζήτηση σχετικά με το ρόλο του ηλεκτρικού συστήματος στη κρίση ήταν:

(α) η ανάγκη διατήρησης / επαύξησης της ετοιμότητας και ικανότητας του ηλεκτρικού συστήματος της χώρας στην αντικατάσταση του Φ.Α. με εναλλακτικά καύσιμα, όταν απαιτείται, σε περιόδους κρίσεων

(β) Από τεχνικής πλευράς το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας λειτούργησε ικανοποιητικά, με τις διαθέσιμες λειτουργούσες μονάδες να ανταποκρίνονται πλήρως, παρότι η έξοδος ορισμένων λιγνιτικών μονάδων, λόγω «περιβαλλοντικής αναβάθμισης τους», μείωσαν αισθητά το κύριο δυναμικό παραγωγής, που θεωρητικά θα έπρεπε να ήταν διαθέσιμο στις συνθήκες αυτές,

(γ) τα υψηλά ελλείμματα στα νερά των υδροηλεκτρικών, που αναλώθηκαν και θα πάρει χρόνο να ανακτηθούν

(δ) παρατηρήθηκαν στρεβλώσεις και αθέμιτες πρακτικές στη λειτουργία της χονδρεμπορικής αγοράς Η.Ε. με εκτεταμένη χρήση προθεσμιακών προϊόντων, τύπου ΝΟΜΕ, σε εξαγωγές,

(ε) το χαμηλό όριο προσφοράς της ΟΤΣ στα 300 €/MWh, που έχει θεσμοθετηθεί στην Ελλάδα, όταν στις γειτονικές χώρες το όριο αυτό είναι 3.000 €/MWh, που δημιούργησε ντόμινο εξαγωγών Η.Ε. και μετά πληρώθηκε η αγορά στην οριακή τιμή αποκλίσεων,

(στ) έλλειψη αξιόπιστων μελετών επάρκειας του συστήματος Η.Ε. για το άμεσο μέλλον (2020).

Βέβαια, γίνεται κατανοητό ότι η λειτουργία του λεγόμενου «Target Model», από το 2018, στην Ελλάδα θα εξαλείψει πολλά από τα προαναφερθέντα, αλλά θα πρέπει να λειτουργήσει άμεσα και σωστά, ώστε να δημιουργηθούν και οι συνθήκες για υψηλού κεφαλαιουχικού κόστους επενδύσεις στη χώρα. Σημαντικός είναι, στα θέματα αυτά, ο ρυθμιστικός ρόλος της ΡΑΕ, που έχει ήδη ξεκινήσει τις διαδικασίες επεξεργασίας για την έκδοση των κανονιστικών νόμων και οδηγιών για το «target model» ώστε, σύντομα, να απαλειφθούν οι όποιες ασυμμετρίες, που διαμορφώνουν τις τιμές αγοράς της Η.Ε. και να δημιουργηθεί ένα πιο ανταγωνιστικό τοπίο στον ηλεκτρισμό.

2. Ο ρόλος του Φ.Α. στο ενεργειακό τοπίο:

Τα δυο βασικά συμπεράσματα σχετικά με τη λειτουργία της αγοράς Φ.Α. αφορούσαν στην ευελιξία της αγοράς Φ.Α. στην Ελλάδα και στην έλλειψη «τελευταίου καταφυγίου» στο υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο για το Φ.Α. και στην ευελιξία της αγοράς Φ.Α. στην Ελλάδα.

Όπως ανέφεραν πολλοί ομιλητές, στο Φ.Α. δεν υπάρχει η οργανωμένη αγορά - που θεωρείται και ως ρηχή - όπως αυτή του ηλεκτρισμού, παρά τις όποιες δυσλειτουργίες του.

Μέχρι σήμερα το μοντέλο αγοράς Φ.Α. ήταν ένα συναινετικό μοντέλο, βασισμένο πάνω στις μακροχρόνιες συμβάσεις εισαγωγής της ΔΕΠΑ και πώλησης στους ηλεκτροπαραγωγούς, σε μία σταθερή τιμή, η οποία είναι προβλέψιμη και η αγορά έχει τη βεβαιότητα ότι η ΔΕΠΑ θα παρέχει το αέριο, όποτε το χρειάζεται ο καθένας.

Όμως, όπως φάνηκε τον περασμένο χειμώνα το μοντέλο αυτό έφτασε στα όρια του και δεν λειτουργεί πλέον κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, και άρα θα πρέπει σύντομα να αντικατασταθεί με ένα πλέον ευέλικτο μηχανισμό. Συνοπτικά, πρέπει να υιοθετηθούν και εφαρμοσθούν οι κατευθύνσεις του European Gas Target Model και στην Ελλάδα, το συντομότερο δυνατόν.

Στη παρούσα κρίση, η έλλειψη «τελευταίου καταφυγίου» στο υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο για το Φ.Α. καλύφτηκε, χωρίς να είναι συμβατική της υποχρέωση, από τη ΔΕΠΑ και χωρίς να έχει αποπληρωθεί ακόμα για αυτό. Το θέμα αυτό βρίσκεται στα θέματα που αναλύει η ΡΑΕ, σχετικά με την κρίση και πρόκειται να προτείνει στο ΥΠΕΝ νομοθέτημα για την άμεση επίλυση του.

Η ολοκλήρωση της 2^ης αναβάθμισης και η αναβαθμισμένη λειτουργία του σταθμού ΥΦΑ της Ρεβυθούσας μαζί με την βελτίωση, για τις περιόδους κρίσης, των συμβολαίων ΦΑ σε όλη την αλυσίδα τους από την αρχική προμήθεια ΦΑ μέχρι την κατανάλωσή του, που συνδέεται και με το θέμα του «τελευταίου καταφυγίου», είναι άμεσης προτεραιότητας.

Το θέμα της εποχιακής αποθήκευσης Φ.Α. στην Ελλάδα, (π.χ. υπόγεια αποθήκη στη Ν. Καβάλα, ή κάλυψη της ανάγκης αυτής από μια περιφερειακή αγορά στη ΝΑ Ευρώπη, όπου θα γίνεται χρήση γειτονικών αποθηκών), είναι ένα θέμα αρκετά σημαντικό που άπτεται της ασφάλειας της χώρας και το οποίο θα πρέπει να μελετηθεί ενδελεχώς, γιατί και οι δυο λύσεις έχουν και τα θετικά τους και τα αρνητικά τους σημεία.

Να σημειωθεί ότι όλες οι βελτιώσεις, τόσο στην αγορά ηλεκτρισμού όσο και σε αυτή του Φ.Α., θα συμβάλλουν στη δημιουργία ανταγωνιστικών αγορών, οι οποίες και θα λειτουργούν στο ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο και με τρόπο που δεν θα επιτρέπονται στρεβλώσεις, που θα αμείβονται όλες οι υπηρεσίες και τα προϊόντα, παρέχοντας ανταγωνιστικές ενεργειακές τιμές στους καταναλωτές και ασφάλεια εφοδιασμού.

3. Ο μακροχρόνιος ενεργειακός σχεδιασμός της χώρας:

Η εκπόνηση ενός καλά σχεδιασμένου Μακροχρόνιου Ενεργειακού Σχεδιασμού, ΜΕΣ, της χώρας θα έχει ως βασικό επίτευγμα τη διασφάλιση τόσο της ενεργειακής επάρκειας της χώρας όσο και την απανθρακοποίηση του ενεργειακού συστήματος, με ολοένα και πιο ισχυρή διείσδυση των ΑΠΕ και της ΣΗΘΥΑ, με το μικρότερο δυνατό κόστος για τον τελικό καταναλωτή.

Επίσης, ο ΜΕΣ θα καταδείξει το ενεργειακό μέλλον της χώρας, εκεί που θα θέλει να οδηγηθεί η χώρα το 2030 ή και το 2050, το νέο ενεργειακό της μείγμα, το ρόλο των ΑΠΕ, τόσο στο διασυνδεδεμένο όσο και στο μη-διασυνδεδεμένο δίκτυο, το ρόλο της εξοικονόμησης ενέργειας αλλά της αποκεντρωμένης και διάσπαρτης παραγωγής, κ.λπ.

Ένας καλοσχεδιασμένος, βασισμένος στις νέες ενεργειακές τάσεις που αναδεικνύονται παγκόσμια, μακροχρόνιος ενεργειακός σχεδιασμός σε συνδυασμό με την εφαρμογή των νέων αγορών στο άμεσο μέλλον, θα αναβαθμίσει την Ελλάδα και θα την καταστήσει έναν αξιόλογο και αξιόπιστο ενεργειακό παράγοντα της ευρύτερης περιοχής της ΝΑ Ευρώπης, ενισχύοντας τα όποια γεωστρατηγικά πλεονεκτήματα της χώρας.

Το ΙΕΝΕ πιστεύει απόλυτα ότι απαιτείται σοβαρή μελέτη και κατάλληλος σχεδιασμός στο ενεργειακό σύστημα και στις άλλες κρίσιμες υποδομές της χώρας λαμβάνοντας υπόψη και τις νέες τεχνολογίες, αλλά και την ανάληψη των απαραίτητων πολιτικών πρωτοβουλιών και αποφάσεων, καθώς και την προώθηση επενδύσεων, σε κρίσιμα θέματα, με καλύτερη οργάνωση και υπευθυνότητα και συνεχή επαγρύπνηση, αφού το θέμα της ενεργειακής ασφάλειας αφορά την Κοινωνία, την Οικονομία, την Εθνική Ασφάλεια και, τελικά, τα συμφέροντα όλων των Πολιτών.

Το ΙΕΝΕ εκφράζει τις ευχαριστίες του στον κ. Κώστα Θεοφύλακτο για την σύνταξη της παρούσης Έκθεσης και γενικότερα για την συμβολή του στην οργάνωση της όλης δράσης. Επίσης, το Ινστιτούτο ευχαριστεί όλα τα μέλη του που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση του και συμμετείχαν στην εκδήλωση της 15 Μαρτίου αλλά και στην συνέχεια απέστειλαν χρήσιμα σχόλια και παρατηρήσεις που βοήθησαν στην διαμόρφωση του τελικού κειμένου.

Τέλος, θερμές ευχαριστίες απευθύνονται στην ομάδα εταιρειών που υποστήριξαν οικονομικά το όλο εγχείρημα και περιλαμβάνουν τις: Ήρων Θερμοηλεκτρική, Όμιλο Μυτιληναίο, Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ), Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ).