Μ. Καραμπίνης: Σημαντική η Σημασία της Χρήσης Βιομάζας στον Οικιακό Τομέα στην Ελλάδα και Πανευρωπαϊκά

Ημ/νία δημοσίευσης: Δευτέρα, 26 Φεβρουαρίου 2018

Πολύ σημαντική χαρακτηρίζει τη σημασία της βιομάζας στον οικιακό τομέα, ο κ. Μανώλης Καραμπίνης, χημικός μηχανικός και επιστημονικός Συνεργάτης του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), σε συνέντευξη του στο Energia. gr. Ο κ. Καραμπίνης τονίζει μεταξύ άλλων πως, «σημαντικό κίνητρο για τη χρήση βιομάζας εδώ και πάρα πολλά χρόνια είναι το χαμηλότερο κόστος της σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα (π.χ. πετρέλαιο ή φυσικό αέριο), καθώς και η σχετική αφθονία της ιδίως σε δασικές ή αγροτικές περιοχές».

Αναλυτικά η συνέντευξη

Στο εξωτερικό πόσο διαδεδομένη είναι η χρήση της βιομάζας στον οικιακό τομέα;

Καταρχήν, σε Ευρωπαϊκό επίπεδο να αναφέρουμε ότι η βιομάζα σε όλες της τις μορφές αποτελεί τη σημαντικότερη πηγή ΑΠΕ και ανέρχεται σε 11.2% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας. Ο οικιακός τομέας αποτελεί και το σημαντικότερο καταναλωτή βιομάζας, καθώς απορροφά γύρω στο 37.7% της συνολικής κατανάλωσης βιομάζας.

Για να δώσουμε μια πιο συγκεκριμένη εικόνα, στην Ελλάδα, η κατανάλωση στερεών βιοκαυσίμων στον οικιακό τομέα το 2014 ανήλθε σε 750 χιλιάδες τόνους ισοδυνάμου πετρελαίου ( ktoe) σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, ποσό που αντιστοιχεί στο 19.8 % της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας ή 76.9 % της συνολικής κατανάλωσης ΑΠΕ των νοικοκυριών . Σε όλα τα κράτη μέλη (ΕΕ-28) η συνολική κατανάλωση στερεών βιοκαυσίμων στα νοικοκυριά ανέρχεται σε 40.115 ktoe, δηλαδή στο 15.1% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας και στο 95.1% της συνολικής κατανάλωσης ΑΠΕ του τομέα.

Είναι επομένως προφανής η σημασία της βιομάζας στον οικιακό τομέα τόσο στην Ελλάδα όσο και πανευρωπαϊκά. Σημαντικό κίνητρο για τη χρήση βιομάζας εδώ και πάρα πολλά χρόνια είναι το χαμηλότερο κόστος της σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα (π.χ. πετρέλαιο ή φυσικό αέριο), καθώς και η σχετική αφθονία της ιδίως σε δασικές ή αγροτικές περιοχές.

Πανευρωπαϊκά – αλλά και στην Ελλάδα – το σημαντικότερο είδος στερεών βιοκαυσίμων που χρησιμοποιείται από τα νοικοκυριά είναι τα καυσόξυλα. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μεγάλη αύξηση της χρήσης τυποποιημένων προϊόντων ξυλείας, από τα οποία οι πελλέτες ξύλου είναι το πιο συνηθισμένο. Για τις πελλέτες ξύλου έχει αναπτυχθεί πλέον μια διεθνής αγορά καθώς και συστήματα πιστοποίησης της ποιότητάς τους που εξασφαλίζουν σταθερή ποιότητα στους καταναλωτές.

Κατά πόσο ανεκμετάλλευτη είναι στην Ελλάδα η αγροτική βιομάζα, υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές επεξεργασίας με τελικό σκοπό την οικιακή θέρμανση από τους καταναλωτές;

Πρώτα, να ορίσουμε την «αγροτική βιομάζα» ως προϊόντα βιομάζας που προέρχονται από υπολείμματα ή παραπροϊόντα του αγροτικού ή αγροτοβιομηχανικού τομέα ή και ενεργειακές καλλιέργειες. Μερικά παραδείγματα και το τι γίνεται ως προς την οικιακή θέρμανση με αυτά στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Άχυρο σιτηρών και άλλα υπολείμματα από ποώδεις καλλιέργειες, π.χ. υπολείμματα καλαμποκιού. Η συνηθέστερη πρακτική είναι η χρήση τους ως ζωοτροφή ή η ενσωμάτωσή τους στο χωράφι. Για το άχυρο υπάρχει διεθνής εμπειρία για την αξιοποίησή τους ως καύσιμο κυρίως σε αγροτικές περιοχές (η Δανία έχει προχωρήσει πολύ σε τέτοιες εφαρμογές), αλλά γενικά τα παραδείγματα Ευρωπαϊκά σπανίζουν.

Κλαδέματα από ελαιόδεντρα, αμπέλια, οπωρώνες, κτλ. Τα μεγαλύτερα κομμάτια ξύλου (π.χ. από ελαιόδεντρα) συλλέγονται και χρησιμοποιούνται ως καυσόξυλα. Τα μικρότερα κομμάτια συνήθως καίγονται στο χωράφι ή ενσωματώνονται στο έδαφος. Υπάρχουν παραδείγματα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο εφαρμογών τέτοιων ειδών βιομάζας σε οικιακή θέρμανση (πολλά έχουν ταυτοποιηθεί στο Παρατηρητήριο του Ευρωπαϊκού έργου uP_ running http://www.up-running-observatory.eu/el/).

Βασικό ζήτημα στα παραπάνω είναι το κόστος συλλογής των πρώτων υλών, που είναι διάσπαρτες στο χωράφι. Αυτό το πρόβλημα δεν υπάρχει για τα παραπροϊόντα του αγροτοβιομηχανικού τομέα που περιλαμβάνει μια μεγάλη γκάμα υλικών, όπως τα κουκούτσια ελιάς, το πυρηνόξυλο, τσόφλια ξηρών καρπών, κουκούτσια ροδάκινου κτλ. Αυτά τα είδη βιομάζας διακινούνται συνήθως σε τοπικό επίπεδο και πολύ συχνά βρίσκουν εφαρμογές και στην οικιακή θέρμανση. Το πιο διαδεδομένο στην Ελλάδα είναι με διαφορά το πυρηνόξυλο. Αυτή τη στιγμή, είναι σε εξέλιξη το Ευρωπαϊκό έργο Biomasud Plus (www. biomasudplus. eu) στο οποίο συμμετέχει ως εταίρος το ΕΚΕΤΑ και έχει ως τελικό στόχο την ανάπτυξη ενός συστήματος πιστοποίησης για τέτοια είδη καυσίμων.

Ενεργειακές καλλιέργειες. Είναι φυτικά είδη που καλλιεργούνται επί τούτου για τη χρήση τους σε ενεργειακές εφαρμογές. Για την παραγωγή στερεών βιοκαυσίμων είναι δυο βασικά είδη: οι πολυετείς, ποώδεις καλλιέργειες, όπως η αγριαγκινάρα και ο μίσχανθος και οι δασικές καλλιέργειες μικρού περίτροπου χρόνου όπως ο ευκάλυπτος, η ψευδοακακία και άλλα. Υπάρχει ένα ενδιαφέρον για αυτά σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά γενικά δεν έχει αναπτυχθεί η καλλιέργειά τους σε μεγάλη κλίμακα. Στην Ελλάδα υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον για την αγριαγκινάρα πριν λίγα χρόνια, αλλά λόγω της υψηλής τέφρας της δεν είναι καλό καύσιμο για οικιακά συστήματα θέρμανσης.

Πόσο αποδοτική για την οικιακή θέρμανση είναι η χρήση βιομάζας σε σχέση με τα συμβατικά καύσιμα και σε ποιο βαθμό επιβαρύνουν το περιβάλλον;

Τα στερεά βιοκαύσιμα καλύπτουν ένα πολύ μεγαλύτερο εύρος υλικών και φάσματος ιδιοτήτων σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα του εμπορίου. Υπάρχουν επίσης και πολλές διαφορετικές τεχνολογίες για τη χρήση τους στον οικιακό τομέα, από τα ανοιχτά τζάκια μέχρι σύγχρονους λέβητες βιομάζας. Αυτό που συνήθως λέμε είναι ότι πρέπει να υπάρχει σωστή αντιστοιχία συστήματος θέρμανσης με το καύσιμο που πρόκειται να καεί σε αυτό. Ένας σύγχρονος λέβητας πελλετών ξύλου, με πλήθος αυτοματισμών και πολύ καλή τεχνολογίας καύσης μπορεί να μην έχει καλές περιβαλλοντικές αποδόσεις αν κάψει πελλέτες από άλλο υλικό, π,χ. άχυρο. Συνήθως, οι λέβητες μικρής δυναμικότητας (κάτω των 50 kW) δουλεύουν σωστά με δασική βιομάζα καλής ποιότητας (δηλαδή χαμηλής τέφρας και υγρασίας). Σε μεγαλύτερης δυναμικότητας συστήματα μπορεί να γίνει και καύση αγροτικής βιομάζας, εφόσον έχουν σχεδιασστεί για αυτή. Πρέπει σίγουρα να αποφεύγεται η καύση ακατάλληλων ειδών (π.χ. απορριπτόμενη ξυλεία), ενώ πρέπει να γίνει κατανοητό ότι τα ανοιχτά τζάκια έχουν πολύ χαμηλό βαθμό απόδοσης και δεν είναι αποτελεσματικός τρόπος θέρμανσης των οικιών. Βασικό περιβαλλοντικό θέμα της καύσης βιομάζας είναι οι εκπομπές σωματιδίων – αυτές μπορούν να περιοριστούν σε πολύ μεγάλο βαθμό και εντός των ορίων της νομοθεσίας, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις που ανέφερα προηγουμένως.

Σε σχέση με το πυρηνόξυλο, με δεδομένη την ετήσια εξαγωγή πυρηνέλαιου σε χώρες όπως η Ισπανία το ερώτημα είναι κατά πόσο διαδεδομένη είναι η χρήση του στην Ελλάδα και πόσο αποδοτικό είναι για τη θέρμανση το πυρηνόξυλο.

Το πυρηνόξυλο είναι το πιο διαδεδομένο στερεό βιοκαύσιμο στην Ελλάδα μετά τα καύσοξυλα και τις πελλέτες ξύλου. Αποτελείται από το στερεό υπόλειμμα της ελιάς (κουκούτσι και σάρκα), αφού περάσει από τα ελαιουργεία και τα πυρηνελουργεία απ’ όπου και τελικά παράγεται. Ένα μεγάλο μέρος της παραγόμενης ποσότητας καταναλώνεται από τα ίδια τα πυρηνελουργεία για την ξήρανση του εισερχόμενου ελαιοπυρήνα. Το υπόλοιπο – σύμφωνα με το Σύνδεσμο Πυρηνελουργών Ελλάδας (ΣΠΕΛ) γύρω στις 135.000 τόνους για μια «τυπική» χρονιά για το ελαιόλαδο – είναι διαθέσιμο για διάφορες χρήσεις, μεταξύ των οποίων και οικιακές. Έχει πολύ καλή θερμογόνο ικανότητα και σαφώς χαμηλότερη τιμή σε σχέση με τις πελλέτες ξύλου, αλλά χαρακτηρίζεται από πολύ υψηλότερη τέφρα (συνήθως 5 % επί ξηρού και πάνω). Έχει επίσης ζήτημα με τις οσμές και υψηλή περιεκτικότητα σε άζωτο, οπότε η καύση του οδηγεί και σε αυξημένες εκπομπές οξειδίων του αζώτου. Προφανώς, η χαμηλή του τιμή το καθιστά ελκυστικό για πολλούς καταναλωτές, ωστόσο θα πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτική επιλογή συστήματος καύσης, ώστε να διασφαλίζονται χαμηλές εκπομπές.

(συνέντευξη στον Δημήτρη Αβαρλή, από www.energia.gr, 26/02/2018)