Κυβερνητικοί Στόχοι στην Έρευνα και Παραγωγή Υδρογονανθράκων: Ρεαλισμός και Ουτοπία, του Δρ Κωνσταντίνου Α. Νικολάου, Μέλους Δ.Σ. ΙΕΝΕ*

Ημ/νία δημοσίευσης: Τρίτη, 9 Απριλίου 2013

1. Εισαγωγή: Αρχικά θα γίνει σύντομη ανασκόπηση των προηγούμενων δραστηριοτήτων και ευρημάτων στον τομέα της έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων (Ε&Π Υ/Α). Στη συνέχεια θα σχολιασθεί η εφικτότητα ή όχι των επίσημων στόχων και σχεδίων του Δημοσίου για την κάλυψη του 30% των αναγκών της Χώρας σε υδρογονάνθρακες σε βάθος εικοσαετίας.

Πριν από όλα θα παραθέσω περίληψη των γενικών συμπερασμάτων από τις μέχρι σήμερα έρευνες για ανακάλυψη υδρογονανθράκων στην Ελλάδα, όπως αυτά προκύπτουν από τα πραγματικά ευρήματα των ερευνών και τις πραγματικές ανακαλύψεις.

Γενικά Συμπεράσματα από τις έρευνες υδρογονανθράκων: Η απάντηση στην ερώτηση, εάν η Ελλάδα έχει δυνατότητες ανακάλυψης και εκμετάλλευσης και άλλων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων(Υ/Α), είναι κατηγορηματικά θετική. Αυτό γιατί υπάρχουν επιβεβαιωμένα ενεργά ή πολύ πιθανά πετρελαϊκά συστήματα στις Αλπικές και Μεταλπικές ιζηματογενείς λεκάνες της Δυτικής Ελλάδας και στις τριτογενείς λεκάνες της Ανατολικής Ελλάδας, δηλαδή συνυπάρχουν όλες εκείνες οι βασικές προϋποθέσεις που απαιτούνται για την ύπαρξη κοιτασμάτων. Σε κάποιες περιοχές οι βεβαιότητες/πιθανότητες είναι μεγάλες, σε κάποιες μικρότερες και σε άλλες χρειάζεται περεταίρω έρευνα για την αύξηση(ή όχι) των πιθανοτήτων ανακάλυψης υδρογονανθράκων. Οι ενεργές ενδείξεις υδρογονανθράκων στην επιφάνεια και σε γεωτρήσεις, οι ίδιες οι ανακαλύψεις πεδίων υδρογονανθράκων σε Ανατολική και Δυτική Ελλάδα, ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΟΥΝ την ύπαρξη ενεργών πετρελαϊκών συστημάτων και συνηγορούν στις δυνατότητες ύπαρξης και άλλων πεδίων Υ/Α στο Ελληνικό υπέδαφος. Τα ανάλογα συστήματα πετρελαίου και οι ανακαλύψεις κοιτασμάτων στη Ιταλία, Κροατία , Αλβανία και την Ανατολική Θράκη, σε περιοχές με ανάλογα χαρακτηριστικά με τις αντίστοιχες ελληνικές, ενισχύουν την άποψη ότι η Ελλάδα έχει βάσιμες πιθανότητες να ανακαλύψει νέα κοιτάσματα υδρογονανθράκων(πετρελαίου και φυσικού αερίου) .

2.Σύντομη ανασκόπηση προηγούμενων δραστηριοτήτων και ευρημάτων της Ε&Π Υ/Α: Τα κυριότερα στοιχεία των μέχρι σήμερα ερευνών συνοψίζονται ως εξής: Εκτελέστηκαν 175 ερευνητικές γεωτρήσεις [μαζί με τις αποκλίσεις, ( sidetracks)] και περίπου 75.000 χλμ σεισμικών, τα περισσότερα από τα οποία έγιναν τις δεκαετίες του ’70 και του ‘80. Στην πρώτη περίοδο ερευνών μπορούμε να κατατάξουμε τις έρευνες και γεωτρήσεις από το 1903-1960, οι οποίες είχαν κυρίως σαν στόχους περιοχές με επιφανειακές εμφανίσεις υδρογονανθράκων και αποδειγμένη πετρελαιογένεση (Ζάκυνθος-Κερί, Κατάκολο, Λουτρά Κυλλήνης, Ήπειρος, Θράκη κλπ). Οι περισσότερες γεωτρήσεις ήταν ρηχές με ευρήματα ενδείξεων πετρελαίου και αερίων υδρογονανθράκων, χωρίς εμπορικό περιεχόμενο. Στην δεύτερη περίοδο από το 1960-1974, ερευνήθηκαν, από μεγάλες εταιρίες όπως BP και ESSO, περιοχές της Δυτικής Ελλάδας. Με χρήση κυρίως γεωλογικών μεθόδων προχώρησαν σε βαθιές γεωτρήσεις με στόχο τα μεγάλα επιφανειακά αντίκλινα, που θα μπορούσαν να έχουν υδρογονάνθρακες (Αιτωλικό, Ζάκυνθος , Παξοί, Αστακός, Φιλιατρά, Σώστης, Κελέβη κλπ). Ταυτόχρονα το Ελληνικό Δημόσιο εκτέλεσε βαθειά γεώτρηση στους Φιλιάτες Θεσπρωτίας, σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο Πετρελαίου( IFP). Από τις έρευνες ΔΕΝ προέκυψε εμπορική ανακάλυψη, παρά μόνον ενθαρρυντικές ενδείξεις υδρογονανθράκων. Την υποπερίοδο 1968-1974, μεγάλες εταιρίες όπως η OCEANIC, CONOCO, CHEVRON, ANSHUTZ, TEXACO, ADA, εξερεύνησαν περιοχές σε όλο το Αιγαίο πέλαγος. Αποτέλεσμα ήταν ο εντοπισμός των κοιτασμάτων Πρίνου και Νότιας Καβάλας στο Θρακικό πέλαγος από την εταιρία OCEANIC .

Ακολούθησε η τρίτη περίοδος ( 1975-1997), με πρωταγωνιστές την κρατική εταιρία ΔΕΠ ΑΕ και στη συνέχεια, την θυγατρική της ΔΕΠ-ΕΚΥ, οι οποίες εκτέλεσαν 74 γεωτρήσεις και ανακάλυψαν τρία μικρά κοιτάσματα: α) πετρελαίου στη θαλάσσια περιοχή του Δυτικού Κατακόλου, β) ασφάλτου στην Ζάκυνθο και γ) φυσικού αερίου στην περιοχή Επανωμής στην Χαλκιδική. Στην τέταρτη περίοδος (1997-2002) έγινε ο 1^ος γύρος παραχωρήσεων, με εκχώρηση τεσσάρων περιοχών στην δυτική Ελλάδα, για Ε&Π Υ/Α. Η εταιρία TRITON διερεύνησε την Αιτωλοακαρνανία με σεισμικά και δύο γεωτρήσεις και τον δυτικό Πατραϊκό κόλπο με σεισμικά, χωρίς όμως γεώτρηση(η εταιρία προτίμησε να εγκαταλείψει την παραχώρηση πληρώνοντας τις σχετικές ρήτρες στο Δημόσιο). Η ENTERPRISE OIL ερεύνησε την Ήπειρο και την ΒΔ Πελοπόννησο με σεισμικά και δύο γεωτρήσεις στην κάθε περιοχή. Εντοπίσθηκαν ενδείξεις υδρογονανθράκων χωρίς άλλα αξιόλογα αποτελέσματα.( Η γεώτρηση στο Καλπάκι Ηπείρου, εγκαταλείφθηκε στα 3960 μ, για τεχνικούς λόγους, εξ αιτίας υπερύψηλων πιέσεων). Οι έρευνες αυτής της περιόδου θεωρούνται ημιτελής γιατί δεν υλοποιήθηκαν οι συμβατικές δεσμεύσεις των αναδόχων για διερεύνηση του πετρελαιοδυναμικού των περιοχών έρευνας. Αυστηρά κρίνοντες, πρέπει να θεωρηθεί ιδιαίτερα πλημμελής και η παρακολούθηση και έλεγχος των εργασιών από το Ελληνικό Δημόσιο. Από το 2001 μέχρι και το 2011 υπήρξε μακρά περίοδος αδράνειας και στασιμότητα στην Ε&Π Υ/Α, λόγω κυρίως της διάλυσης της κρατικής ΔΕΠ-ΕΚΥ, η οποία είχε και το ρόλο κρατικού φορέα Ε&Π Υ/Α. Όμως βασικότερος λόγος ήταν η έλλειψη πολιτικής βούλησης για συνέχιση των δραστηριοτήτων. Εξαίρεση στην στασιμότητα και αδράνεια ήταν και είναι οι ερευνητικές και παραγωγικές δραστηριότητες στην παραγωγική περιοχή του Πρίνου στο Θρακικό πέλαγος.

Από τις μέχρι σήμερα έρευνες εντοπίσθηκαν τα εξής κοιτάσματα και τεχνικές ανακαλύψεις υδρογονανθράκων: Κοίτασμα πετρελαίου Πρίνου στο Θρακικό πέλαγος. Παρήγαγε μέχρι σήμερα περίπου 118 εκατ. βαρέλια. Κοίτασμα φυσικού αερίου Νότιας Καβάλας. Παρήγαγε 855 εκατ. Μ3 Φ.Α. Κοίτασμα Βόρειου Πρίνου με παραγωγή 3,5 εκατ. βαρέλια περίπου. Κοίτασμα Έψιλον με παραγωγή 350.000 βαρ., η οποία διακόπηκε λόγω τεχνικών προβλημάτων. Στην ίδια περιοχή με γεωτρήσεις εντοπίσθηκαν και οι ανακαλύψεις Ανατολική Θάσος, Άθως και Αμμώδης. Μαζί με τις ανακαλύψεις του κοιτάσματος πετρελαίου στο Δυτικό Κατάκολο, ασφάλτου στη Ζάκυνθο και Φυσικού αερίου στην Επανωμή ανεβάζουν τις συνολικές ανακαλύψεις στην Ελλάδα σε δέκα(10), εκ των οποίων τέσσερεις μπήκαν σε εκμετάλλευση, ενώ κάποιες από τις υπόλοιπες χρειάζονται συμπληρωματική έρευνα για να προχωρήσουν σε ανάπτυξη και παραγωγή. Πέραν αυτών δεν υπάρχει εντοπισμός άλλων κοιτασμάτων στην Χώρα.

Πάνω από το 80% των 175 ερευνητικών γεωτρήσεων που έγιναν στην Ελλάδα, είχαν τοποθετηθεί εκτός στόχων ή ήταν ρηχές ή τεχνικά άστοχες. (Η εκτίμηση γίνεται με τα σημερινά αξιολογικά κριτήρια της Ε&Π Υ/Α και τα εκ των υστέρων αποκτηθέντα δεδομένα – dry hole analyses ). Άρα οι ελάχιστες, σωστά στοχευμένες γεωτρήσεις, δεν επαρκούν για να χαρακτηριστεί η Ελλάδα σαν ερευνημένη περιοχή. (Στην Αλβανία, Ιταλία , Τουρκία έγιναν αρκετές εκατοντάδες ερευνητικών γεωτρήσεων). Η Ελλάδα παραμένει πρακτικά ανεξερεύνητη, κυρίως στα βαθειά νερά και τους βαθιούς στόχους, αλλά και σε ρηχούς στόχους, οι οποίοι υπόσχονται βιοαέριο.

Οι μέχρι σήμερα έρευνες χαρακτηρίζονται από αποσπασματικότητα, με μεγάλα διαστήματα αδράνειας. Στις εποχές όπου εντατικοποιήθηκαν οι έρευνες υπήρξαν επιτυχίες ( 1970-74, ανακαλύψεις Πρίνος , Νότια Καβάλα και 1974 -1987 ( Δυτ. Κατάκολο, Ζάκυνθος, Επανομή).

Οι κατά καιρούς εκφραζόμενες απόψεις ότι, σε περιοχές της Ελλάδας,(όπως στη θαλάσσια περιοχή νότια από την Κρήτη ή στο Ιόνιο πέλαγος ή αλλού) έχουν εντοπισθεί μεγάλα κοιτάσματα υδρογονανθράκων, δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, διότι δεν έγινε ακόμα πετρελαϊκή εξερεύνηση και πιστοποίηση με γεωτρήσεις.

Οι ανακαλύψεις υδρογονανθράκων γίνονται από εταιρίες πετρελαίων, με χρήση γεωλογικών, γεωχημικών, γεωφυσικών και γεωτρητικών μεθόδων, σε αδειοδοτημένες περιοχές, σε προσδιορισμένο χρόνο δράσης , με πολύ μεγάλες επενδύσεις ίδιων κεφαλαίων και με πολύ υψηλό ρίσκο. Μόνον οι γεωτρήσεις πιστοποιούν τους υδρογονάνθρακες.

3. Οι τελευταίες αλλαγές και κινήσεις στον τομέα της Ε&Π Υ/Α.

Μετά από μεγάλη διαβούλευση και προετοιμασία, το ΥΠΕΚΑ (υφυπουργός Γιάννης Μανιάτης) προχώρησε σε σειρά αλλαγών στον Ν2289/95 για τις έρευνες υδρογονανθράκων, με την ψήφιση του Ν 4001/2011. Με τον Ν 4001/2011 δίνεται η δυνατότητα επανίδρυσης κρατικού φορέα Υ/Α με την ονομασία ΕΔΕΥ ΑΕ για να καλύψει το κενό που άφησε η διάλυση της ΔΕΠ-ΕΚΥ και θα συμβάλει αποφασιστικά στην επαναδραστηριοποίηση του τομέα Ε&Π Υ/Α. Η διαφορά με την ΔΕΠ/ΔΕΠ-ΕΚΥ, είναι ότι η ΕΔΕΥ δεν θα μπορεί να διεξαγάγει αυτοδύναμες έρευνες. Μετά από δύο χρόνια ανεξήγητων καθυστερήσεων, δεν έγινε δυνατή στελέχωση και λειτουργία του νέου φορέα.

Παράλληλα με τα ανωτέρω, προκηρύχθηκε διαγωνισμός για σεισμικές έρευνες μη αποκλειστικής χρήσης για τις θαλάσσιες περιοχές του Ιονίου πελάγους και νότια της Κρήτης  ( Χάρτης 1).

Χάρτης 1(με μπλε οι περιοχές σεισμικών μη αποκλειστικής χρήσης)

Προσφορές από 8 εταιρίες υποβλήθηκαν στις 2 Μαρτίου 2012. Τελικά επιλέγηκε ως ανάδοχος η εταιρία σεισμικών PGS , η οποία ολοκλήρωσε το πρόγραμμα της στο τέλος του Φεβρουαρίου 2013, εκτελώντας περίπου 12.400 χλμ σεισμικών προφίλ, έναντι του αρχικού προγράμματος των 8.500 χλμ. Μέχρι το τέλος του 2013 αναμένεται να ολοκληρωθεί η επεξεργασία και ερμηνεία των δεδομένων και μέχρι το τέλος του 2014 να ολοκληρωθεί (;)και ο σχεδιασμός και εκτέλεση γύρου παραχωρήσεων, με επιλογή αναδόχων το 2015. Βρίσκεται επίσης σε εξέλιξη η διαδικασία διαγωνισμού «ανοικτής πόρτας» για τρεις περιοχές της Δυτικής Ελλάδας στα Ιωάννινα, στον Πατραϊκό κόλπο και το Κατάκολο, ( χάρτης-1). Οι προσφορές έγιναν δεχτές στις 2 Ιουλίου 2012 και η αξιολόγηση των προσφορών για την επιλογή αναδόχων βρίσκεται στο τελικό στάδιο, παρουσιάζοντας σημαντικές και ανεξήγητες καθυστερήσεις.

4. Στρατηγικοί Στόχοι του Ελληνικού Δημοσίου.

Από το 2011, από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) ετέθη σαν στρατηγικός στόχος της κυβέρνησης «… η σταδιακή κάλυψη του 30% των αναγκών της χώρας σε υδρογονάνθρακες από εγχώριες πηγές, μέσα σε βάθος 15-20 ετών.»

Για δούμε την πραγματικότητα θα πρέπει να ποσοτικοποιήσουμε τον στόχο. Οι σημερινές ανάγκες της Χώρας σε πετρέλαιο είναι 330.000 βαρ./ημέρα (από 420.000 βαρ/ημ. πριν το 2009) ή 120 εκατ βαρ/έτος και σε Φυσικό Αέριο 12,5 εκατ. Μ3/ημ. ή 4,5 δις M3/έτος.

Αυτό σημαίνει ότι το 30% σε σημερινά δεδομένα είναι:

Πετρέλαιο 100.000 βαρ/ημέρα ή 36 εκατ. βαρ/έτος και Φυσικό Αέριο 3.750.000 CM /ημέρα ή 1,35 BCM /έτος

5. Στρατηγικοί Στόχοι του Ελληνικού Δημοσίου. Ρεαλισμός ή Ουτοπία;

5.1. Σημερινές δυνατότητες

Στο κεφάλαιο αυτό θα πρέπει να απαντήσουμε αν οι στόχοι του δημοσίου είναι εφικτοί και αν ναι, πως μπορεί να επιτευχθούν. Ας ξεκινήσουμε με την ανάλυση της σημερινής κατάστασης.

Σήμερα η παραγωγή πετρελαίου στο μοναδικό κοίτασμα της Χώρας, τον Πρίνο, είναι περίπου 1700 βαρ/ημέρα. Στην αιχμή της παραγωγής, μεταξύ 1984-1987, η ημερήσια παραγωγή έφτασε τα 26.000 βαρ/ημέρα. Από την δεκαετία του 1990 η παραγωγή μειώθηκε δραστικά για να φτάσει στα σημερινά επίπεδα. Συνολικά ο Πρίνος παρήγαγε περί τα 118 εκατ. βαρ. και το κοίτασμα αερίου της Νότιας Καβάλας περί τα 855 εκατ. κυβ. μ. αερίου, με αιχμή ημερήσιας παραγωγής τα 200.000-240.000 M3/ημέρα (1989-90).

Υπάρχει επίσης η ανακάλυψη του πεδίου πετρελαίου στο Δυτικό Κατάκολο, με εκτιμώμενα απολήψιμα αποθέματα της τάξης των 4-6 (;) εκατ. βαρ. και προσδοκώμενης παραγωγής 3.000 βαρ/ημέρα. Η άλλη ανακάλυψη στην Επανωμή έχει απολήψιμα αποθέματα ΦΑ της τάξης των 450 εκατ Μ3 και προσδοκώμενη ημερήσια παραγωγή, στην περίοδο αιχμής, περίπου 200.000 Μ3.

Οι νεώτερες έρευνες στην λεκάνη του Πρίνου έδειξαν ότι, με αρκετές επενδύσεις, η παραγωγή πετρελαίου θα μπορούσε να αυξηθεί και να φτάσει τα 6000-7000 βαρ/ ημέρα.

Άρα με αυτά που σήμερα «έχουμε στα χέρια» μέσα στα επόμενα 2-3 χρόνια θα μπορούσαμε να πιάσουμε τα 10.000 βαρέλια ημερήσιας παραγωγής, υπό την προϋπόθεση ότι θα γίνουν οι απαραίτητες επενδύσεις. Αν υποθέσουμε ότι η οικονομία ανακάμπτει και αυξηθεί η ζήτηση προϊόντων πετρελαίου, με την σημερινή αδράνεια και στασιμότητα βλέπουμε ότι ο στόχος παραγωγής των 100.000 βαρ./ημέρα και 3.750.000 Μ3 ΦΑ / ημέρα, συνεχίζει να παραμένει « άπιαστο όνειρο».

5.2. Τρόποι Κάλυψης του Κυβερνητικού Στόχου

Για να επιτευχθεί ο στόχος θα πρέπει να έχουν ανακαλυφθεί τουλάχιστον 3 κοιτάσματα «τύπου Πρίνου» με δυνατότητες ημερήσιων παραγωγών σε περιόδους αιχμής της τάξης των 25.000-30.000 βαρ./ημέρα και αρκετά άλλα μικρότερα κοιτάσματα με μικρές παραγωγές, που όλα μαζί αθροιστικά, να φτάνουν τα 100.000 βαρ. πετρελαίου/ημέρα και 3.750.000 Μ3 ΦΑ / ημέρα, ΦΑ . Και επειδή τα κοιτάσματα εξαντλούνται και οι περίοδοι αιχμής είναι περιορισμένες θα πρέπει να συνεχίζονται οι έρευνες και να υπάρχει αναπλήρωση της εξαντλούμενης παραγωγής.

Χωρίς επενδύσεις, χωρίς συστηματική έρευνα, σεισμικά και προπάντων γεωτρήσεις δεν βρίσκονται κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Τα θρυλούμενα από τα τηλεοπτικά κανάλια, περί κοιτασμάτων αξίας εκατοντάδων δις ευρώ, μπορεί να λέγονται ανέξοδα, από διαφόρους και να δημιουργούν εντυπώσεις, πλην όμως, στην βιομηχανία της έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων και στις πετρελαϊκές εταιρίες γνωρίζουν την πραγματικότητα και προπάντων γνωρίζουν πως κοιτάσματα χωρίς σεισμικές έρευνες και γεωτρήσεις και χωρίς επενδύσεις δεν ανακαλύπτονται. Όπως τονίσαμε στην εισαγωγή και στα γενικά συμπεράσματα από τις μέχρι σήμερα διεξαχθείσες έρευνες, η Ελλάδα έχει πετρελαιοπιθανές περιοχές με βεβαιωμένα πετρελαϊκά συστήματα και υψηλές πιθανότητες ανακάλυψης κοιτασμάτων (χάρτης-2). Άρα γνωρίζαμε και γνωρίζουμε ότι στο ελληνικό υπέδαφος μπορεί να κρύβονται κοιτάσματα υδρογονανθράκων και πρέπει να ψάξουμε να τα βρούμε.

Χάρτης-2

Επανερχόμενοι στο αρχικό ερώτημα για την κάλυψη του κυβερνητικού στόχου, θα πρέπει να τονίσουμε ότι απαιτείται η εντατικοποίηση των ερευνών. Χρειάζεται να υπάρχει ταυτόχρονη έρευνα σε τουλάχιστο 15-20 περιοχές (οικόπεδα/μπλοκς), με συνεχή ανανέωση και να γίνουν 2-3 ερευνητικές γεωτρήσεις στο κάθε μπλοκ, ώστε να έχουμε κάποιες ανακαλύψεις, με πιθανότητες επιτυχίες 1:3 ως 1:4. Θα πρέπει να ενταχθούν στην ερευνητική προσπάθεια και οι θαλάσσιες πετρελαιπιθανές περιοχές με βαθειά νερά, όπως το ΒΔ Ιόνιο πέλαγος (Δυτικά της Κέρκυρας και της Λευκάδας) με βεβαιωμένα πετρελαϊκά συστήματα και ανακαλύψεις στις ανάλογες περιοχές της Ιταλίας. Πρέπει να ενταχθούν και οι πετρελαιοπιθανές περιοχές Νότια της Κρήτης, για τις οποίες θα μάθουμε περισσότερα με τις νεώτερες σεισμικές έρευνες. Η έρευνα και γεωτρήσεις στα βαθειά νερά προϋποθέτει την ύπαρξη και εντοπισμό πολύ μεγάλων στόχων, οι οποίοι θα δικαιολογούν την πολύ ακριβή έρευνα και τις πανάκριβες ερευνητικές γεωτρήσεις (Πάνω από 100 εκατ $ έκαστη). Εάν απουσιάζουν μεγάλοι στόχοι, τότε δεν μπορούμε να αναμένουμε ανακαλύψεις από τις περιοχές των βαθιών νερών, γιατί απλώς δεν θα δικαιολογούνται οι αναγκαίες για την ανακάλυψη γεωτρήσεις. Υπενθυμίζουμε ότι οι γεωτρητικοί στόχοι εντοπίζονται με σεισμικές διασκοπήσεις δύο και τριών διαστάσεων. Και τέτοια δεν έχουμε νότια της Κρήτης! (για τους βιαστικούς οι οποίοι ανακοινώνουν την ύπαρξη κοιτασμάτων αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ). Αν όμως οι σεισμικές έρευνες επιβεβαιώσουν μεγάλους στόχους (δομές) και οι γεωτρήσεις αποδείξουν την ύπαρξη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, τότε από μόνες τους οι ανακαλύψεις στα βαθειά νερά θα υπερκαλύψουν τους κυβερνητικούς στόχους. Δεν πρέπει επίσης να εξαιρέσουμε από την έρευνα τις υπόλοιπες 10-12 περιοχές οι οποίες μπορούν να ενταχθούν στις περιοχές ανοικτής πρόσκλησης ( open door ) και οι οποίες θα μπορούσαν να προσελκύσουν μικρότερες πετρελαϊκές εταιρίες. Οι εν λόγω περιοχές είναι αυτές που είχαν παραχωρηθεί στο παρελθόν σε άλλες εταιρίες (ΔΕΠ/ΔΕΠ-ΕΚΥ/ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ, ΤΡΙΤΟΝ/ ENTERPRISE κλπ) και έχουν επιστραφεί στο Δημόσιο. Θα πρέπει επίσης να ενθαρρυνθούν οι πετρελαϊκές εταιρίες να δηλώσουν ενδιαφέρον για περιοχές τις οποίες θεωρούν, για τους δικούς τους λόγους, ως αξιόλογες, έτσι ώστε να επιταχύνουν τις διαδικασίες. Τελειώνοντας αυτή την ενότητα θα πρέπει να τονίσω ότι υπάρχουν και άλλες περιοχές που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στην κάλυψη του στόχου, όπως το Βόρειο Αιγαίο (Θρακικό πέλαγος), η οποία σήμερα θεωρείται ως η καλύτερη περιοχή της χώρας με αποδεδειγμένο («ξεκλειδωμένο») πετρελαϊκό ενδιαφέρον, η οποία όμως εντάσσεται σε περιοχές με ελληνοτουρκικά προβλήματα. Στην ίδια κατηγορία με ελληνοτουρκικά προβλήματα ανήκει και η περιοχή νοτιοανατολικά της Κρήτης (χάρτης 2).

5.3. Προσέλκυση Πετρελαϊκών Εταιριών και Επενδύσεων

Μετά τα παραπάνω τίθεται εύλογα το ερώτημα: Ποίος θα αναλάβει και πως θα γίνει η απαιτούμενη εντατικοποίηση των ερευνών. Εφόσον γίνεται παραδεκτό ότι μόνον οι πετρελαϊκές εταιρίες μπορούν να ερευνήσουν επιτυχώς, διαθέτοντας κεφάλαια και τεχνογνωσία, πρέπει να βρούμε τον τρόπο να τις προσελκύσουμε στην Ελλάδα.

Για να προελκύσουμε πετρελαϊκές εταιρίες και επενδύσεις θα πρέπει να συνυπάρχουν κάποιες βασικές προϋποθέσεις όπως: α) να υπάρχει πετρελαϊκό ενδιαφέρον β) να υπάρχει σωστό επιχειρηματικό περιβάλλον

5.3.1 Πετρελαϊκό ενδιαφέρον

Έχει αναλυθεί προ πολλού και από τον υπογράφοντα και άλλους συναδέλφους και είναι παραδεκτό ότι υπάρχει πετρελαϊκό ενδιαφέρον (περίληψη των συμπερασμάτων παρατίθεται στην εισαγωγή). Πιστεύουμε ότι οι νεώτερες σεισμικές έρευνες με τα σεισμικά μη αποκλειστικής χρήσης ( PGS) θα επαυξήσουν το πετρελαϊκό ενδιαφέρον των περιοχών, οι οποίες καλύφθηκαν με αυτά τα σεισμικά (χάρτης 1). Θα χρειασθεί πολύ προσπάθεια και καλή διαφήμιση των ερευνητικών δεδομένων και συμπερασμάτων, ώστε να εξασφαλισθεί η μεταφορά της γνώσης στις πετρελαϊκές εταιρίες και να τους κεντρίσει το ενδιαφέρον. Σε αυτό θα συμβάλει και η προσπάθεια της PGS να πωλήσει όσο το δυνατό περισσότερα ερευνητικά δεδομένα στις πετρελαϊκές εταιρίες. Για τον σκοπό της προώθησης και διαφήμισης των περιοχών, Δημόσιο και PGS βρίσκονται στο ίδιο στρατόπεδο ( win- win ή στην νεοελληνική… KAZAN-KAZAN)

5.3.2. Επιχειρηματικό Περιβάλλον

Είναι λυπηρό να επαναλάβουμε ότι το επιχειρηματικό περιβάλλον της χώρας μας συνεχίζει να είναι προβληματικό. Διεθνείς οίκοι όπως το ινστιτούτο Fraser, κατατάσσουν της Ελλάδα στην 93^η σειρά μεταξύ των χωρών που προσπαθούν να προσελκύσουν επενδύσεις στον τομέα έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων.

Πρέπει να τονίσουμε την απουσία σταθερού, διαρκή και αξιόπιστου μηχανισμού/συνομιλητή της Πολιτείας για το Ε&Π (φορέας-ΕΔΕΥ). Η ΕΔΕΥ θεσμοθετήθηκε πριν από δύο χρόνια και ακόμα δεν στελεχώθηκε για να μπορέσει να λειτουργήσει, προσδίδοντας σταθερότητα και αξιοπιστία στην πολιτεία. Η χρησιμοποίηση επιτροπών και μάλιστα πολυπληθών, με ετερόκλητες συνθέσεις και εξαρτήσεις από γραφεία υπουργών, δίνουν χαραχτήρα προσωρινότητας, έλλειψης συνέχειας και επιδεκτικότητας σε παρεμβάσεις, στις οποίες η χώρα μας έχει αρνητική βαθμολογία.

Η έλλειψη ειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού στην Ε-Π Υ/Α τόσο στο ΥΠΕΚΑ όσο και στις επιτροπές έχει προ πολλού επισημανθεί. Οι ελάχιστες εξαιρέσεις απλώς βεβαιώνουν τον κανόνα. Αποτέλεσμα είναι το έλλειμμα αντίληψης και σωστής νοοτροπίας στο επίπεδο του σημερινού κρατικού «μηχανισμού», το έλλειμμα εμπειρίας και γνώσης και τα σημαντικά «κενά» στη ροή των διοικητικών πρακτικών των θεσμικών οργάνων, η απουσία σύγχρονου και γρήγορου ρυθμού - απαραίτητου για να παράγει αποτέλεσμα, στο περιορισμένο χρονικό διάστημα που δίνει ο νομοθέτης για την διεξαγωγή των ερευνών.

Πρέπει να προστεθεί η άκαμπτος εργατική νομοθεσία, η ατελείωτη γραφειοκρατία, η έλλειψη κατανόησης του επιχειρηματικού χρόνου και του επιχειρηματικού κινδύνου, η εκτεταμένη διαφθορά.

Αρνητικά σημεία είναι η έλλειψη πλήρους πολιτικής για το περιβάλλον και η απουσία υπηρεσιών Ε&Π Υ/Α.

Δεν πρέπει να υποβαθμίσουμε το ασταθές πολιτικό περιβάλλον, την απουσία οριοθέτησης των θαλασσίων αποκλειστικών οικονομικών ζωνών (ΑΟΖ ή υφαλοκρηπίδας) με την Αλβανία, Λιβύη, Αίγυπτο, Κύπρο και Τουρκία), την ερωτηματική Κυβερνητική σταθερότητα, τους ενδεχόμενους ανασχηματισμούς της κυβέρνησης.

Αρνητικοί παράγοντες συνεχίζουν να είναι το προβληματικό οικονομικό περιβάλλον, λόγω της μεγάλης οικονομικής κρίσης, του τεράστιου δημόσιου χρέους, του υψηλού ελλείμματος και των αδυναμιών του τραπεζικού συστήματος.

Τέλος συνεχίζουν να παραμένουν οι αμφιβολίες για διαφανείς διαδικασίες, Ισότιμη μεταχείριση, Αποφυγή Δεσπόζουσας Θέσης, αποφυγή πολιτικών παρεμβάσεων.

Όλα τα παραπάνω οδηγούν σε αυτονόητη απάντηση κατά πόσον η Χώρα μας βαδίζει προς το μοντέλο της Νορβηγίας ή της Νιγηρίας.

Όμως το μεγάλο πρόβλημα από πλευράς του Δημοσίου συνεχίζει να είναι η απουσία του μηχανισμού διαχείρισης των ερευνών (δηλαδή της ήδη θεσμοθετημένης ΕΔΕΥ). Είναι αστείο να περιμένουμε από την σημερινή κατάσταση να διαχειρισθεί την μεγάλη πρόκληση για προσέλκυση πολλών εταιριών και υλοποίηση των κυβερνητικών στόχων, με εντατικοποίηση των ερευνών, όταν η σημερινή κατάσταση, μετά από ένα χρόνο δεν μπορεί να αναθέσει τις τρεις περιοχές του διαγωνισμού «ανοικτής πόρτας».

ΠΡΟΤΑΣΗ:

Μετά από 38 έτη εμπειρίας στον τομέα της έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων, ο υπογράφων πιστεύει ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να προχωρήσει άμεσα στην στελέχωση και λειτουργία της ΕΔΕΥ, επιλέγοντας από την ελληνική και διεθνή αγορά ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΟΥΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ, σε διάφορους τομείς της Ε&Π Υ/Α. Έχω πλήρη γνώση ότι υπάρχουν τέτοια στελέχη και μπορούν και θέλουν να βοηθήσουν την Χώρα τους, αν αφεθούν απερίσπαστοι να επιτελέσουν το έργο τους.

Στην ουσία το πολιτικό προσωπικό της χώρας καλείται να υπερβεί τον εαυτό του και τις κακές πρακτικές του παρελθόντος. Πρέπει να επιλέξει με απόλυτα αξιοκρατικά κριτήρια. Το πολιτικό προσωπικό πρέπει να παραμείνει στην χάραξη και εποπτεία της πολιτικής Ε&Π Υ/Α και να αφήσει ελεύθερους τους τεχνοκράτες να την εκτελέσουν.

Αν γένει εφικτή η παραπάνω πρόταση , πολλά από τα κακώς κείμενα θα διορθωθούν πολύ σύντομα και θα γίνει η ουσιαστική επανεκκίνηση.

5.3.3. Χρονοδιαγράμματα

Επειδή πολύς λόγος γίνεται για σύντομη ανακάλυψη και εκμετάλλευση κοιτασμάτων(ανακοινώσεις για γεωτρύπανα το 2014 !!!) θα πρέπει να ξαναδούμε τους πραγματικούς χρόνους που απαιτούνται από τα στάδιο της έρευνας μέχρι και την παραγωγή. Αν υποθέσουμε ότι στις αρχές του 2015 ανατίθενται δέκα θαλάσσιες περιοχές σε εταιρίες πετρελαίου,[αφού έχουν αξιολογηθεί οι σεισμικές έρευνες, αφού έχουν σχεδιασθεί οι παραχωρήσεις, αφού θα έχει προκηρυχθεί και διαφημισθεί ο διαγωνισμός, αφού θα έχουν υποβληθεί, μετά από 90 ημέρες, προσφορές, αφού θα έχουν αξιολογηθεί οι προσφορές, αφού θα έχουν γίνει διαπραγματεύσεις και αφού έχουν υπογραφεί οι συμβάσεις]. Και όλα αυτά με τις πλέον αισιόδοξες προϋποθέσεις.

Εάν έχουν γίνει τα παραπάνω τότε σύμφωνα με την διεθνή πρακτική, το 2 018 ενδέχεται να έχουμε την πρώτη ανακάλυψη και το 2019-2020 να έχουμε την επιβεβαίωση του κοιτάσματος. Για την περιοχή Ν ότια της Κρήτης θα απαιτηθούν άλλα 5-6 χρόνια για να μπει σε εκμετάλλευση κοίτασμα ΦΑ. Αυτό λόγω έλλειψης υποδομών, λόγω αποστάσεων και λόγω βάθους της θάλασσας. Δηλαδή ενωρίτερα από το 2025 δεν μπορούμε να έχουμε παραγωγή νότια από την Κρήτη ! (Στην Κύπρο όπου η ανακάλυψη έγινε στο τέλος του 2011, η εκμετάλλευση αναμένεται το 2018) !

Άλλο παράδειγμα είναι το μικρό κοίτασμα του Κατακόλου που θα μπορούσε να είναι σε παραγωγή το 2015, αν όλα πάνε σύμφωνα με τις προβλέψεις, διότι οι έρευνες και ανακάλυψη έγιναν ήδη μεταξύ 1976-1982. Διαφορετικό παράδειγμα μπορεί να είναι τα βαθειά νερά στο ΒΔ Ιόνιο, όπου αν έχουμε συμβάσεις το 2015, τότε το 2018, θα μπορούσαμε να έχουμε ανακάλυψη και να έχουμε παραγωγή μέσα σε 2-3 έτη λόγω της τεχνολογίας των επιπλέουσων εγκαταστάσεων εκμετάλλευσης ( FPSO).

Τελειώνοντας θέλω να τονίσω ότι από τον θεωρητικό «προσδιορισμό» ύπαρξης κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, μέχρι την πραγματική παραγωγή, μεσολαβούν μεγάλα χρονικά διαστήματα, πολλή γραφειοκρατική δουλειά, συστηματικές έρευνες και γεωτρήσεις, έργα ανάπτυξης και εκμετάλλευσης και πολλές, πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια επενδύσεις.

* Ο Δρ K . Νικολάου έχει εμπειρία 38 ετών στην Έρευνα και Παραγωγή Υδρογονανθράκων( Ε&Π Υ/Α). Από την τελευταία του θέση σαν Τεχνικός Διευθυντής Ε&Π Υ/Α της ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ ΑΕ, συντόνισε και επίβλεψε τις ερευνητικές δραστηριότητες της εταιρίας στην Ελλάδα, Λιβύη, Αίγυπτο, και Αλβανία. Συντόνισε την τεχνική αξιολόγηση άνω των 150 επενδυτικών ευκαιριών σε πάνω από 25 χώρες και σε πάνω από 75 διαφορετικά πετρελαϊκά συστήματα, κυρίως σε χώρες της Βόρειας Αφρικής, Μέσης Ανατολής, Ανατολικής Μεσογείου και τ. Σοβιετικής Ένωσης. Διετέλεσε γραμματέας της Συντονιστικής Επιτροπής Ενέργειας του τότε υπουργείου Βιομηχανίας και Ενέργειας και σύμβουλος Υπουργών Ενέργειας. Είναι μέλος της Αμερικανικής Ένωσης Γεωλόγων Πετρελαίου( AAPG) , της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας( ΕΓΕ), του Διεθνούς Συνδέσμου Οικονομολόγων Ενέργειας και μέλος των ΔΣ του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης(ΙΕΝΕ). Από τον Οκτώβριο του 2009 μέχρι και τον Δεκέμβριο του 2011 ήταν ο Τεχνικός Σύμβουλος της Energean Oil & Gas, της μοναδικής εταιρίας με δραστηριότητες Ε&Π Υ/Α στην Ελλάδα(κοιτάσματα Πρίνου). Σήμερα είναι ανεξάρτητος σύμβουλος στην Έρευνα & Παραγωγή Υδρογονανθράκων

(www.energia.gr, 09/04/2013)

(Τα άρθρα που δημοσιεύονται στη στήλη αυτή εκφράζουν προσωπικές απόψεις των μελών του ΙΕΝΕ και δεν απηχούν απαραιτήτως τις θέσεις του Ινστιτούτου).