Η Αγνωστη Ιστορία του East Med

Ημ/νία δημοσίευσης: Παρασκευή, 19 Απριλίου 2019

του Κ. Ν. Σταμπολή

Με τον αγωγό East Med έχουμε κατ’ επανάληψη ασχοληθεί στο energia.gr, παρακολουθώντας και καταγράφοντας συστηματικά την εξέλιξη του εμβληματικού αυτού έργου από τότε που ανακοινώθηκε, το 2011. Αποτέλεσμα σύμπραξης της ΔΕΠΑ και της ιταλικής Edison, οι οποίες οραματίστηκαν, σχεδίασαν και προώθησαν το έργο ως μια νέα και μεγάλη ενεργειακή αρτηρία που θα μεταφέρει ένα μέρος του φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου προς τις ευρωπαϊκές αγορές μέσω Ελλάδας και Ιταλίας. 

Ο εν λόγω αγωγός, σχεδόν 8 χρόνια μετά την πρώτη ανακοίνωση από πλευράς ΔΕΠΑ, παραμένει ένα έργο στα χαρτιά, πράγμα που, όπως αναφέρουν πηγές του ΥΠΕΝ, το οποίο και έχει ρίξει όλο του το βάρος στο project αυτό, δικαιολογείται λόγω του μεγέθους του και της τεράστιας στρατηγικής σημασίας που έχει για τη χώρα μας.

Αξίζει να υπενθυμίσουμε ορισμένα από τα τεχνικά χαρακτηριστικά του έργου τα οποία ξεφεύγουν κατά πολύ από αυτά ενός συνηθισμένου αγωγού ξηράς τόσο λόγω μήκους, που υπολογίζεται στα 1900 χλμ, όσο και λόγω εκτιμούμενου επενδυτικού κόστους, το οποίο είναι της τάξης των €8 - 10 δισ. Ο αγωγός θα έχει χωρητικότητα 10-16 δισ. κυβικών μέτρων και θα ξεκινά περί τα 150 ν.μ. νότια της Κύπρου, μεταφέροντας αέριο κυρίως από τα κοιτάσματα σε Ισραήλ (2η φάση Λεβιάθαν) και Κύπρο -ενδεχομένως και από Αίγυπτο- και θα μεταφέρει αέριο στην Ιταλία (με προσγειάλωση στην περιοχή του Οτράντο), διερχόμενος από Κρήτη, από τη χερσαία δυτική ηπειρωτική Ελλάδα και στη συνέχεια υποθαλασσίως (μέσω της αναβίωσης του διασυνδετηρίου Poseidon) στη νότιο Ιταλία. Κατά τη διαδρομή του, ο αγωγός υπολογίζεται ότι θα ποντισθεί σε μεγάλα βάθη που φθάνουν έως και τα 3.000 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Μετά από χρηματοδότηση που έλαβε τα τελευταία 5 χρόνια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του προγράμματος East Med N. Gas Pipeline-Pre Feed Studies, η τεχνο-οικονομική βιωσιμότητα του αγωγού έχει αποδειχθεί, ενώ παράλληλα έχει επιτευχθεί μια ισχυρή πολιτική στήριξη σε διακυβερνητικό επίπεδο από τα άμεσα ενδιαφερόμενα κράτη, δηλ. την Ελλάδα, την Κύπρο, το Ισραήλ και την Ιταλία. Απαραίτητη προϋπόθεση για το επόμενο βήμα θα είναι η δημιουργία μιας δυνατής και καλά χρηματοδοτούμενης κοινοπραξίας εταιρειών, η οποία θα κατασκευάσει και θα λειτουργήσει τον αγωγό, αφού πρώτα εξασφαλίσει συμβάσεις προμήθειας (από τους παραγωγούς σε Ισραήλ, Κύπρο και Αίγυπτο) και πώλησης σε βιομηχανικούς καταναλωτές στην Ευρώπη.

Με τη συνεχόμενη διεκδικητική πολιτική και κλιμακούμενη επιθετικότητα της Άγκυρας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, όπου δεν αναγνωρίζει ΑΟΖ σε Κύπρο και Ελλάδα, το έργο του East Med αποδεικνύεται σε καθημερινή βάση ένα εξαιρετικά χρήσιμο ανάχωμα για Ελλάδα και Κύπρο, αφού έρχεται να υπενθυμίσει τη βούληση και αποφασιστικότητα των δυο χωρών να προασπισθούν τα νόμιμα δικαιώματα τους βάσει του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας (UNCLOS). Μπορεί σήμερα ο East Med ως έργο να είναι ακόμα στα χαρτιά, όμως στην πράξη υφίσταται ως  ένας ‘πολιτικός αγωγός’ που αποτελεί ένα ισχυρό και υπολογίσιμο όπλο στον ακήρυκτο πόλεμο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στο Αιγαίο και στις ελληνικές θάλασσες.

Όμως, λίγο έλλειψε το project του East Med να μην είχε φθάσει ποτέ στο σημερινό επίπεδο ωρίμανσης και αναγνώρισης σε περιφερειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο, στερώντας τη χώρα μας από ένα ισχυρό διπλωματικό χαρτί. Όπως αποκάλυψε ο βουλευτής του ΚΙΝΑΛ και τ. υπουργός Ενέργειας, Γιάννης Μανιάτης, ομιλώντας σε ειδική συνέδρια της Μόνιμης Επιτροπής Έρευνας και Τεχνολογίας στη Βουλή την περασμένη Πέμπτη (11/4), την κρίσιμη περίοδο του Ιανουαρίου - Φεβρουαρίου 2013, όταν η Ελλάδα είχε υποβάλει το έργο του East Med στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για ένταξη στα έργα κοινού ενδιαφέροντος (Projects of Common Interest) είχε εκδηλωθεί έντονη δυσαρέσκεια από αρκετές χώρες με προεξέχουσα τη Γερμανία, οι οποίες, υπό την επήρεια του πανίσχυρου τουρκικού λόμπι, είχαν εκφρασθεί απόλυτα αρνητικά για τις προοπτικές ένταξης του project στα PCIs, μπλοκάροντας ουσιαστικά χρηματοδότηση πολλών εκατομμυρίων ευρώ. Οι αντιδράσεις και παρασκηνιακές ενέργειες που στόχο είχαν να πλήξουν την Ελλάδα ενισχύοντο μάλιστα από το γενικότερο αρνητικό κλίμα που κυριαρχούσε τότε στις Βρυξέλλες κατά της Ελλάδας, δήλωσε ο κ. Μανιάτης.

Όπως ανέφερε ο τέως υπουργός και νυν κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΚΙΝΑΛ, τόσο ο ίδιος, όσο και άλλα μέλη της τότε κυβέρνησης βρέθηκαν αντιμέτωποι με ωμούς εκβιασμούς από εκπροσώπους άλλων χωρών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι οποίοι, σε απόλυτη σύμπλευση με την Άγκυρα, δεν επιθυμούσαν ένα τόσο σημαντικό περιφερειακό έργο να προχωρήσει ερήμην της Τουρκίας. Όπως ανέφερε ο κ. Μανιάτης, οι απειλές ορισμένων εκπροσώπων ήσαν πολύ εστιασμένες και είχαν στόχο να πεισθεί η Ελλάδα να αποσύρει το project και μάλιστα έναντι πολιτικών και άλλων ανταλλαγμάτων. Τελικά το project δεν αποσύρθηκε από τα PCIs, όπως αρχικά συνιστούσαν σύσσωμες οι υπηρεσίες της Κομισιόν, αφού προηγουμένως έγινε από πλευράς τους εξονυχιστικός έλεγχος, με την ελληνική πλευρά να παρουσιάζει σωρεία τεχνικών στοιχείων για να υποστηρίξει την τεχνική βιωσιμότητα του έργου που αμφισβητείτο έντονα από τις κοινοτικές υπηρεσίες στο γενικότερο πλαίσιο αποθάρρυνσης της Ελλάδας να εμπλακεί σε ένα τέτοιο έργο. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Γιάννης Μανιάτης, εκείνη την κρίσιμη περίοδο η ελληνική ομάδα βρήκε έναν πολύτιμο συμπαραστάτη, τον ελληνικό όμιλο Βιοχάλκο, ο οποίος μέσω της εταιρείας του, της Σωληνουργίας Κορίνθου, συνεισέφερε τα απαραίτητα τεχνικά στοιχεία σχετικά με τη δυνατότητα κατασκευής και πόντισης αγωγών ικανών να αντέξουν τις τεράστιες πιέσεις που δημιουργούνται σε τόσο μεγάλα βάθη.

Τα ανωτέρω στοιχεία είναι άκρως αποκαλυπτικά ως προς τη μεθοδικότητα με την οποία κινείται η Τουρκία, η οποία δεν χάνει ευκαιρία να παρεμβαίνει όταν αισθάνεται ότι μπορούν να απειληθούν, ακόμα και δυνητικά, τα συμφέροντά της στην περιοχή της Ανατ. Μεσογείου, τουλάχιστον όπως αυτή τα αντιλαμβάνεται.