Στην Κόψη του Ξυραφιού η Παγκόσμιος Ενεργειακή Ασφάλεια

Ημ/νία δημοσίευσης: Πέμπτη, 26 Σεπτεμβρίου 2019

του Κ.Ν. Σταμπολή

Η αεροπορική επίθεση κατά των πετρελαϊκών εγκαταστάσεων της Σαουδικής Αραβίας τα ξημερώματα της 14ης Σεπτεμβρίου και η έκταση των καταστροφών, όπου με ένα μόνο κτύπημα τέθηκε αίφνης εκτός λειτουργίας το 50% της πετρελαϊκής παραγωγής της χώρας, έδειξαν με το πλέον ξεκάθαρο τρόπο το πόσο ευάλωτο είναι τελικά το παγκόσμιο ενεργειακό σύστημα. Και αυτό γιατί η Σαουδική Αραβία, σε ότι αφορά την ενεργειακή προμήθεια του πλανήτη δεν είναι η οποιαδήποτε χώρα. Με ημερησία παραγωγή πού κυμαίνεται από τα 9,5 με 11,0 εκατ. βαρέλια την ημέρα και ημερήσιες εξαγωγές που φθάνουν τα 8,0 εκατ. βαρέλια/ημέρα, η Σαουδική Αραβία καλύπτει το 8% των παγκόσμιων πετρελαϊκών αναγκών.

Όταν λοιπόν βγαίνει αίφνης εκτός λειτουργίας το 5% της παγκόσμιας πετρελαϊκής παραγωγής, ως αποτέλεσμα των χειρουργικών βομβιστικών κτυπημάτων κατά της κομβικής σημασίας και υπερσύγχρονης μονάδας επεξεργασίας πετρελαίου στο Abqaiq και του δεύτερου μεγαλύτερου κοιτάσματος της χώρας στο Kurais, η αναταραχή και οι κλυδωνισμοί στη ραχοκοκαλιά του παγκόσμιου ενεργειακού συστήματος (που είναι ο πετρελαϊκός τομέας) από αυτήν την αιφνίδια διακοπή τροφοδοσίας είναι ιδιαίτερα αισθητοί. Και ναι μεν τα υψηλά αποθέματα σε αργό που διατηρεί το βασίλειο βοήθησαν να μετριασθούν οι επιπτώσεις στις εξαγωγικές πετρελαϊκές ροές, όμως αυτές θα αργήσουν για αρκετές εβδομάδες ακόμα να αποκατασταθούν σε κανονικά επίπεδα.

Άμεσο αποτέλεσμα του εύστοχου κτυπήματος κατά των πετρελαϊκών εγκαταστάσεων της Σαουδικής Αραβίας ήταν η απότομη αύξηση κατά 20%, σε μια μόνο ημέρα, της τιμής του αργού στα διεθνή χρηματιστήρια εμπορευμάτων που προς στιγμή άγγιξε τα $70 το βαρέλι. Με την τιμή για την ποικιλία Brent, που είναι το διεθνές benchmark, να υποχωρεί σταδιακά στο επίπεδο των €63 - $64 το βαρέλι μέσα στις επόμενες ημέρες, καθώς διευκρινίζοντο οι συνθήκες επαναλειτουργίας των πετρελαϊκών εγκαταστάσεων στην έρημο της ανατολικής επαρχίας του βασιλείου και αποκαθίστατο σταδιακά η κανονική ροή. Όμως, η πλέον σοβαρή επίπτωση από το όλο επεισόδιο ήτο η συνειδητοποίηση ότι αρκούν ένα ή δύο μόνο εύστοχα κτυπήματα για να διακοπεί καίρια η πετρελαϊκή τροφοδοσία και να δημιουργηθεί χάος στις αγορές και στις παραδώσεις στα διυλιστήρια. Το δε πρόσφατο κτύπημα στη Σαουδική Αραβία καταγράφεται ως ένα από τα πλέον σοβαρά επεισόδια διακοπής της διεθνούς πετρελαϊκής τροφοδοσίας από την εποχή του γνωστού embargo του OPEC το 1973 (βλέπε πίνακα ΙΕΑ).

Major oil supply disruptions 

Πηγή: IEA

Σήμερα, 14 ημέρες μετά το κτύπημα, ο απόηχος στις εταιρείες και στους παίκτες της αγοράς είναι ακόμα αρκετά δυνατός, ενώ ο προβληματισμός στους διεθνείς οργανισμούς και τα think tanks είναι ιδιαίτερα έντονος. Αυτός επικεντρώνεται στην επόμενη ημέρα στον Περσικό Κόλπο και τη στάση που αναμένεται να κρατήσουν οι ΗΠΑ και το Ιράν. Με το τελευταίο αργά και σταθερά να ξεδιπλώνει μια στρατηγική αυξανόμενης παρενόχλησης και επιθετικότητας, που σε πρώτο πλάνο απευθύνεται προς τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ, στενούς σύμμαχους των ΗΠΑ, με επιθέσεις κατά πλωτών και χερσαίων στόχων. Πυλώνας της στρατηγικής του Ιράν είναι η κλιμάκωση των επιθέσεων, μέσω αντιπροσώπων (δηλ. των Χούτις σε Υεμένη και ιρανικών πολιτοφυλακών στο Ιράκ) κατά ενεργειακών assets με στόχο να πληγεί η εξαγωγική δυνατότητα των άλλων πετρελαιοπαραγωγικών χωρών στον Κόλπο.

Με τις παράλογες αμερικανικές κυρώσεις και το embargo κατά των πετρελαϊκών εξαγωγών του Ιράν -που επεβλήθησαν από την Ουάσιγκτον μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη διεθνή συμφωνία του 2015 για τον έλεγχο του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης- να έχουν δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα στην οικονομία της χώρας, το θεοκρατικό καθεστώς αντιδρά με κάθε δυνατό τρόπο, τόσο σε διπλωματικό, όσο και σε στρατιωτικό επίπεδο, καθώς δεν είναι διατεθειμένο να δει την οικονομία του να στραγγαλίζεται και την κοινωνία να φτωχοποιείται περαιτέρω.

Η τρέχουσα στρατηγική του Ιράν, όπως ερμηνεύεται από ορισμένους αναλυτές και εμπειρογνώμονες, συνοψίζεται στην επίτευξη μέγιστης δυνατής παρενόχλησης και καταστροφών παραγωγικών μονάδων μη φίλων χωρών, ώστε να περιοριστούν οι πετρελαϊκές τους εξαγωγές. Με άλλα λόγια, η Τεχεράνη στέλνει ένα δυνατό μήνυμα ότι ‘εφόσον οι ΗΠΑ, με την σύμπραξη σας, με εμποδίζουν να εξάγω πετρέλαιο, δεν βλέπω το λόγο γιατί και εσείς δεν πρέπει να εμποδιστείτε εξίσου από το να εξάγετε’. Με την τακτική αυτή να εξυπηρετεί και τη δεύτερη βασική επιδίωξη της Τεχεράνης που δεν είναι άλλη από την επιστροφή των ΗΠΑ στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, αλλά με όρους που θα είναι αποδεκτοί στο Ιράν (δηλ. πλήρης άρση του embargo, εγγυήσεις μη επιθέσεως, κλπ).

Συμπερασματικά, από τη μια πλευρά η αποφασιστικότητα του Ιράν να αντισταθεί με κάθε δυνατό τρόπο στο κεφαλοκλείδωμα των ΗΠΑ και από την άλλη η στοχοποίηση από την Ουάσιγκτον της Τεχεράνης, ως εκπροσωπούσα το απόλυτο κακό, και η αύξηση της πίεσης μέσω απανωτών κυρώσεων οδηγούν την όλη κατάσταση σε αυξημένη πόλωση. Άρα, ο κίνδυνος πολύ σύντομα να βιώσουμε νέα στρατιωτικά κτυπήματα στην περιοχή του Κόλπου, και άρα διακοπή της παγκόσμιας πετρελαϊκής τροφοδοσίας σε ακόμα μεγαλύτερη κλίμακα, είναι υπαρκτός όσο ποτέ άλλοτε. "Οι καιροί ου μενετοί", όπως θα παρατηρούσαν οι αρχαίου ημών πρόγονοι.