Ας Μην «Πράσσειν Άλογα». Ας Μην Σταματήσουν οι Έρευνες για το Φυσικό Αέριο που Υπάρχει στον Ελλαδικό Χώρο

Ημ/νία δημοσίευσης: Παρασκευή, 23 Απριλίου 2021

Τόσο αυτή η πρόσφατη κυβερνητική μελέτη, όσο και αναρίθμητες έγκριτες μελέτες, αναλύσεις και  άρθρα, καταλήγουν στο ίδιο και μοναδικό συμπέρασμα: στην μακρόχρονη πορεία πράσινης μετάβασης η παρουσία των ορυκτών καυσίμων προεξάρχοντος του φυσικού αερίου θα είναι καθοριστική, στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (φορτίο βάσης) και σε πολυποίκιλες παραγωγικές, εμπορικές και οικιακές χρήσεις. Στη ΕΕ και ιδιαιτέρως στη χώρα μας, με την ολοένα αυξανόμενη κατανάλωση φυσικού αερίου, όμως θα είναι αναγκαία η δαπανηρή εισαγωγή του και η ενεργειακή εξάρτηση και ασφάλεια εφοδιασμού από τρίτες χώρες (κυρίως Ρωσία και Τουρκία).

Όλες οι κυβερνήσεις της προηγούμενης δεκαετίας, ελλόγως πράττουσες, φρόντισαν να προσπαθήσουν να ερευνήσουν και να αξιοποιήσουν τους αυτόχθονες φυσικούς ορυκτούς πόρους. Έτσι σήμερα γίνονται έρευνες για εντοπισμό και αξιοποίηση φυσικό αέριο σε 13 περιοχές με την παρουσία των μεγαλύτερων διεθνών και ελληνικών εταιρειών (ExxonMobil, Total, Repsol, ΕΛΠΕ και Energean) που προσδίδει όχι μόνο αξιοπιστία σε τεχνολογικό και οικονομικό επίπεδο αλλά δημιουργεί και βάσιμες ελπίδες για θετικά αποτελέσματα. Η κυβέρνηση όμως σε πείσμα όλων αυτών «πράσσειν άλογα», δημιουργώντας δυσμενές επενδυτικό περιβάλλον και καθυστερώντας αναιτίως την άμεση υλοποίηση συμβατικών ιδιωτικών επενδύσεων της τάξεως των 200 εκατ. Ευρώ. Αποτέλεσμα των κυβερνητικών επιλογών, είναι να βιώνουμε την πρώτη αποχώρηση από την Repsol,  που έχει ήδη επενδύσει περισσότερα από 30 εκατ. και προετοιμαζόταν να προχωρήσει σε πολλαπλάσιες επενδύσεις σε ελπιδοφόρες γεωτρήσεις στην Ήπειρο αλλά και την υπόλοιπη αγορά να είναι έντονα σκεπτική. Ο επιχειρηματικός τομέας Έρευνα και Παραγωγή Υδρογονανθράκων διατρέχει σοβαρότατο κίνδυνο να συρρικνωθεί δια παντός!

Τα προσχήματα σώζει, προς το παρόν, η κρατική ΕΔΕΥ, η οποία σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις  του Δ. Συμβούλου κ. Α. Στεφάτου,  προσπαθεί να διατηρήσει το momentum και να προωθήσει τις ερευνητικές εργασίες και σε άλλες περιοχές της χώρας. Απολύτως θετικές είναι οι τοποθετήσεις της ΕΛΠΕ, ότι στους βασικούς πυλώνες της στρατηγικής του Ομίλου είναι «να επεκταθεί στον τομέα Ηλεκτρικής Ενέργειας και Φυσικού Αερίου» (Γ. Αλεξόπουλος, ΓΔ Στρατηγικού Σχεδιασμού στο Συνέδριο ΙΕΝΕ Green Liquid Fuels of the Future). Η θέση της ΕΛΠΕ είναι πολλαπλά σημαντική, όχι μόνο γιατί πρωτοστάτησε στην αναγέννηση δημιουργώντας κοινοπραξίες με τις μεγάλες διεθνείς εταιρείες και συμμετέχοντας ενεργά σε 9 από τις 13 περιοχές ερευνών, αλλά και γιατί αποτελεί διαχρονικά τον κινητήριο άξονα των ερευνών στη χώρα (συνέχεια των ΔΕΠ και ΔΕΠ-ΕΚΥ) με την παρουσία του Ελληνικού Δημοσίου στην μετοχική της σύνθεση (35%).

Με βάση δεκάδες δημοσιευμένες μελέτες και εργασίες από τις έρευνες στην Ελλάδα, από το 1975 και εντεύθεν, σε συνδυασμό με ανακαλύψεις υδρογονανθράκων σε άλλες χώρες και ιδιαιτέρως στη Μεσόγειο με ανάλογες γεωλογικές συνθήκες, προκύπτει ότι είναι πιθανόν να υπάρχουν σημαντικά αποθέματα φυσικού αερίου σε πολλές περιοχές του ελλαδικό χώρου. Με βάση την πολύχρονη επαγγελματική μου ενασχόληση και τις αποκτηθείσες διαχρονικά εμπειρίες μου και γνώσεις στην Ελλάδα και τις γειτονικές χώρες, επιτρέψτε μου να παραθέσω μερικά ποιοτικά στοιχεία, αποφεύγοντας σε αυτή τη φάση σε μη ερευνημένες περιοχές την αναφορά συγκεκριμένων ποσοτικών δεδομένων, προς αποφυγή πρόωρων δυσερμηνειών. 

Περιοχή Θερμαϊκού κόλπου Η ύπαρξη φυσικού αερίου στην περιοχή είναι αποδεδειγμένη με γεωτρήσεις (κοίτασμα Επανομής, ενδείξεις σε χερσαίες και θαλάσσιες γεωτρήσεις) και είναι χαρτογραφημένοι αρκετοί ευνοϊκοί γεωλογικοί στόχοι στον χερσαίο και θαλάσσιο χώρο με σημαντικά αποθέματα. Την περιοχή είχε ερευνήσει τις δεκαετίες 1980 - 90 η κρατική ΔΕΠ / ΔΕΠ-ΕΚΥ, που είχε ανακαλύψει στην Επανομή κοίτασμα φα) και είχαν ενδιαφερθεί να την ερευνήσουν παλαιότερα η Shell και πριν μερικά χρόνια Energean. Η ΕΔΕΥ επανέφερε στο προσκήνιο την περιοχή την πρόσφατα σε σχετικό διαβιβαστικό έγγραφο προς τη Βουλή (Απρίλιος 2021). Είθε να προχωρήσει σε γρήγορα σε διεθνείς διαγωνισμούς για την παραχώρηση περιοχών σε εταιρείες.

Περιοχή ΒΔ Πελοποννήσου Στην ευρύτερη περιοχή της ΒΔ Πελοποννήσου υπάρχει αποδεδειγμένο δυναμικό πετρελαίου και φυσικού αερίου (κοίτασμα Κατακόλου, επιφανειακές διαρροές βιογενούς φυσικού αερίου) με βάσιμες ενδείξεις σημαντικών εκμεταλλεύσιμων αποθεμάτων. Μετά τις πολυετείς έρευνες από την ΔΕΠ- ΕΚΥ σήμερα είναι ενεργές τρεις παραχωρήσεις από το Ελληνικό Δημόσιο σε εταιρείες. Η Energean αναμένει, την επί διετία αναιτίως καθυστερούσα, έγκριση του προγράμματος ανάπτυξης του κοιτάσματος Κατακόλου (τουλάχιστον 10 εκατ. βαρέλια). Η κοινοπραξία ΕΛΠΕ και Energean δεν μπορούν να προγραμματίσουν την εκτέλεση ανακοινωθείσας γεώτρησης στον Πατραϊκό κόλπο, κυρίως λόγω της ανυπαρξίας κρατικής υποστήριξης για την δημιουργία της ελλείπουσας λιμενικής υποδομής (πιθανό κοίτασμα 140 εκατ. βαρελιών πετρελαίου και φυσικού αερίου). Σχετικά με την χερσαία παραχώρηση της ΒΔ Πελοποννήσου, πέραν των πολλά υποσχόμενων βαθέων γεωλογικών στόχων πετρελαίου, ο Δ. Σύμβουλος της ΕΛΠΕ Upstream κ. Α. Βλασσόπουλος μιλώντας στο Mediterranean Gas & Energy Week (Ιανουάριος 2021) για τις επικείμενες επενδύσεις της ΕΛΠΕ, αναφέρθηκε εκτός από την γεώτρηση στον Πατραϊκό, και σε “gas project” στην περιοχή, υπονοώντας προφανώς την εκμετάλλευση φυσικού αερίου βασισμένος στις γνωστές ενδείξεις βιογενούς φυσικού αερίου σε χερσαίες γεωτρήσεις των ΔΕΠ και ΔΕΠ-ΕΚΥ από την δεκαετία 1980. Εξαιρετικά επενδυτικά νέα για την περιοχή σε περίπτωση αξιοποίησης αυτόχθονος φυσικού αερίου, με άμεσες επενδύσεις για επιχειρηματική  (συνέχιση της λειτουργίας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο σταθμό Μεγαλούπολης, θερμοκήπια και αγροτικές καλλιέργειες κλπ) και εμπορική / αστική χρήση. 

Περιοχές Στρυμόνα – Φιλίππων Στις γεωλογικές λεκάνες του Στρυμόνα και των Φιλίππων είναι γνωστή από γεωφυσικές και γεωτρητικές εργασίες η ύπαρξη λιγνιτικών στρωμάτων σε μεγάλες εκτάσεις σε βάθη 1200 – 2500 μ. Σε ανάλογες γεωλογικά περιοχές παγκοσμίως παράγεται από γαιάνθρακες φυσικό αέριο (Coal Bed Methane – CBM σε ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδάς, Κίνα). Στην χώρα μας οι γεωλογικές συνθήκες είναι ευνοϊκές, η έκταση των στρωμάτων μεγάλη, η διενέργεια γεωφυσικών ερευνών εύκολη λόγω ηπίου τοπογραφικού ανάγλυφου και οι γεωτρήσεις γρήγορες και φθηνές σε μικρό βάθος, οπότε το εκτιμώμενο κόστος και το ερευνητικό ρίσκο είναι πολύ χαμηλό. Επιπλέον κατά την παραγωγή του CBM ο σχηματισμός δεν διασπάται (fracking), όπως στην περίπτωση σχιστολιθικού αερίου, αλλά αντίθετα  αντλείται νερό, το οποίο στη συνέχεια μπορεί φυσικά να χρησιμοποιηθεί σε αγροτικές και αστικές χρήσεις. Μια ενδιαφέρουσα επενδυτική ευκαιρία την οποία μπορεί να μελετήσει η ΕΔΕΥ για  να σχεδιάσει τα επόμενα βήματα (συλλογή στοιχείων, μελέτη, προκήρυξη διαγωνισμού κλπ)

Ιόνιο Πέλαγος Στις θαλάσσιες παραχωρημένες περιοχές του Ιονίου πελάγους (Ιόνιο, Πατραϊκός, block 2) είναι δυνατή η ύπαρξη γεωλογικών στόχων, που από τις γνωστές δημοσιευμένες μελέτες, περιέχονται υδρογονάνθρακες πιθανότατα σε μορφή φυσικού αερίου. Βεβαίως ανάλογοι στόχοι δυνατόν να υπάρχουν και σε άλλες περιοχές του Ιονίου, που δεν έχουν παραχωρηθεί ακόμη. Μια ακόμη πιθανή ενασχόληση για την ΕΔΕΥ για την προκήρυξη νεών περιοχών.

Θαλάσσια περιοχή Κρήτης και ΝΑ Μεσογείου Το τεράστιο δυναμικό της θαλάσσιας περιοχής της Κρήτης σε υδρογονάνθρακες και κυρίως σε φυσικό αέριο έχει αποτυπωθεί σε δεκάδες άρθρα έγκριτων ακαδημαϊκών και επιστημόνων πετρελαϊκών εταιρειών. Οι ανακαλύψεις στην Αίγυπτο (το σε παραγωγή κοίτασμα Zohr) και Κύπρο (Καλυψώ, Γλαύκος) αποδεικνύουν του λόγου το αληθές και το ενδιαφέρον της κοινοπραξίας Total, ExxonMobil, ΕΛΠΕ σε δύο μεγάλης έκτασης παραχωρήσεις Δ και ΝΔ της Κρήτης προσδίδει το ειδικό βάρος σε σχέση με τα εκτιμώμενα μεγέθη των αποθεμάτων. Στην μελέτη της κρατικής ΕΔΕΥ τον Ιούνιο 2019, έχουν χαρτογραφηθεί και αποτυπώνονται δεκάδες «μεγάλες γεωλογικές δομές με πιθανές συγκεντρώσεις υφάλων παρόμοιων με εκείνων της Νοτιοανατολικής Μεσογείου» (Πέρα από την αναζήτηση υδρογονανθράκων στην Ελλάδα, Γ. Μπασιάς). Είναι ακριβώς αυτές οι επιχειρηματικές δυνατότητες αυτό που στον επενδυτικό χώρο αποκαλούνται game changer.

Το ενεργειακό ενδιαφέρον της θαλάσσιας περιοχής του ελλαδικού χώρου, από Ρόδο και Καστελόριζο μέχρι Κρήτη, θα πρέπει να εστιάζεται όμως στην ενεργειακή πηγή του αύριο, στους υδρίτες. Στην περιοχή κοντά σε χαρτογραφημένα λασποηφαίστεια υπάρχουν υδρίτες, δηλαδή συμπυκνωμένο μεθάνιο, που αποτελεί την επόμενη πηγή υδρογόνου για τον πλανήτη μας (η γεωλογική USGS αναφέρει χαρακτηριστικά το επιστημονικό άρθρο The interaction of climate change and methane hydrates). Η περιοχή αυτή, εντός της ελληνικής ΑΟΖ, είναι ανεξερεύνητη από την χώρα μας, σε αντίθεση από τις εκτεταμένες γεωφυσικές έρευνες που διεξήγαν παρανόμως επί μήνες το καλοκαίρι οι γείτονες παραβιάζοντας κάθε έννοια του διεθνούς δικαίου, όμως τώρα πια αυτοί ξέρουν πολλά περισσότερα από εμάς. Εκφεύγει των γνώσεων μου περαιτέρω γεωπολιτική ανάλυση, αλλά θεωρώ ότι είναι σαφέστατες οι κινήσεις στην διπλωματική σκακιέρα.

Τα ανωτέρω είναι απλώς ενδεικτικά των αναπτυξιακών δυνατοτήτων που διαθέτει η πατρίδα μας και αναφέρει η έκθεση Πισσαρίδη. Το κλειδί είναι κυρίως στα χέρια του Ελληνικού Δημοσίου που έχει την γνώση και τα εργαλεία (ΥΠΕΝ, ΕΔΕΥ, ΕΛΠΕ) να τα υλοποιήσει. 

Ας μην «πράσσειν άλογα». Ας μην σταματήσουν οι έρευνες και οι επενδύσεις για το φυσικό αέριο που υπάρχει στον ελλαδικό χώρο. 

*Ο κ. Γιάννης Γρηγορίου είναι Μηχανικός Μεταλλείων – Γεωφυσικός. Τέως Δ. Σύμβουλος ΕΛΠΕ Upstream

(από energia.gr, 21/04/2021)